«Ο ΗΛΙΟΣ ανέτειλε και ο ήλιος έδυσε, και έρχεται ασθμαίνοντας στον τόπο του όπου πρόκειται να ανατείλει», λέει η Αγία Γραφή. (Εκκλησιαστής 1:5) Εντούτοις, από τα μέσα Νοεμβρίου ως τα τέλη Ιανουαρίου, η ανατολή και η δύση του ήλιου μπορεί να μην είναι ορατές σε πολλές περιοχές βόρεια του Αρκτικού Κύκλου. Εδώ οι άνθρωποι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να υπομένουν τις μακριές σκοτεινές νύχτες του αρκτικού χειμώνα.
Σε μικρότερο βαθμό, μακριές νύχτες υπάρχουν και σε περιοχές νότια του Αρκτικού Κύκλου. Για παράδειγμα, στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, στη Στοκχόλμη της Σουηδίας και στο Όσλο της Νορβηγίας—πόλεις που όλες τους βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 800 χιλιομέτρων νότια του Αρκτικού Κύκλου—το φως της ημέρας στο καταχείμωνο διαρκεί μόνο έξι ώρες περίπου.
«Η άποψη ότι οι αρκτικοί χειμώνες είναι κατασκότεινοι δεν είναι ορθή», λέει ο Άρι, ο οποίος πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Κιρούνα, στη σουηδική Λαπωνία. Μεγάλο μέρος της ημέρας επικρατεί αυτό που με μια λέξη θα ονομάζαμε «λυκόφως». Η Παούλα, μια καλλιτέχνιδα που ζει στη φινλανδική Λαπωνία, αναφέρει: «Όταν η Λαπωνία σκεπάζεται από χιόνι, το τοπίο παίρνει απαλές μπλε και βιολετί αποχρώσεις».
Οι σκοτεινοί χειμώνες επηρεάζουν αρνητικά μερικούς ανθρώπους. «Νιώθω πολύ έντονα τις αλλαγές των εποχών και του κλίματος», έγραψε ο Ζαν Σιμπέλιους, διάσημος Φινλανδός συνθέτης, ο οποίος πρόσθεσε: «Το χειμώνα, όταν η ημέρα είναι μικρή, περνάω πάντα μια περίοδο κατάθλιψης». Ο Σιμπέλιους σίγουρα δεν ήταν το μοναδικό θύμα της λεγόμενης μελαγχολίας του χειμώνα. Ακόμη και ο γιατρός Ιπποκράτης (περ. 460-περ. 377 Π.Κ.Χ.) πίστευε ότι οι εποχές επηρεάζουν τη διάθεση των ανθρώπων.
Ωστόσο, η μελαγχολία του χειμώνα προσδιορίστηκε ως σύνδρομο μόλις τη δεκαετία του 1980. Μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι, μεταξύ των βόρειων λαών, ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού πάσχει από εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (SAD). Μια πιο ήπια μορφή αυτής της διαταραχής εμφανίζεται με τριπλάσια ή τετραπλάσια συχνότητα. Πιστεύεται ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι επηρεάζονται με κάποιον τρόπο.
Ο Αντρέι, από την Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, λέει: «Έχω συνέχεια υπνηλία». Η Άνικα, που ζει στη Φινλανδία, μελαγχολεί καθώς πλησιάζει ο χειμώνας. «Μερικές φορές», λέει, «το σκοτάδι με κάνει σχεδόν κλειστοφοβική επειδή δεν υπάρχει κανένας τρόπος να ξεφύγω από αυτό».
Οι ειδικοί συστήνουν διάφορες μεθόδους για την αντιμετώπιση της χειμερινής κατάθλιψης. Λόγου χάρη, μερικοί συστήνουν στους πάσχοντες να βρίσκονται σε ανοιχτούς χώρους όσο το δυνατόν πιο συχνά στη διάρκεια των φωτεινών ωρών της ημέρας. Όσοι ασχολούνται με σωματικές δραστηριότητες σε ανοιχτούς χώρους στη διάρκεια του χειμώνα αναφέρουν και αυτοί επίσης ότι βρίσκουν ανακούφιση από τη μελαγχολία του χειμώνα.
Ο Γιάρμο, που έχει περάσει χειμώνες και στη βόρεια και στη νότια Φινλανδία, αναφέρει: «Την περίοδο που επικρατεί μεγαλύτερη σκοτεινιά, καίμε περισσότερα κεριά και ανοίγουμε περισσότερα φώτα». Μερικοί βρίσκουν ανακούφιση όταν υποβάλλονται σε φωτοθεραπεία. Άλλοι αποδρούν για λίγο από το σκοτεινό χειμώνα κάνοντας διακοπές σε κάποια νοτιότερη χώρα. Μερικοί, ωστόσο, προειδοποιούν ότι, έπειτα από διακοπές σε ένα τέτοιο ηλιόλουστο μέρος, η επιστροφή στη σκοτεινιά του χειμώνα μπορεί να επιτείνει την κατάθλιψη που νιώθουν ορισμένα άτομα.
Η διατροφή είναι άλλος ένας παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Επειδή το φως του ήλιου βοηθάει το σώμα να παράγει βιταμίνη D, η απουσία του μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη αυτής της βιταμίνης. Γι’ αυτό, μερικοί συστήνουν αύξηση της κατανάλωσης τροφών που περιέχουν βιταμίνη D, όπως είναι το ψάρι, το συκώτι και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, στη διάρκεια του χειμώνα.
Οι ίδιοι αυτοί παράγοντες που προκαλούν το σκοτάδι του χειμώνα προκαλούν και άφθονο φως. Καθώς η γη κινείται γύρω από την τροχιά της, σιγά σιγά στρέφει την ψυχρή κορυφή της προς τον ήλιο. Σταδιακά, το φως του ήλιου αρχίζει να κυριαρχεί στη διάρκεια της ημέρας. Έπειτα έρχεται το αρκτικό καλοκαίρι, μια εποχή κατά την οποία μπορεί κανείς να απολαύσει το φως του ήλιου ακόμη και καταμεσής της νύχτας!
