Το Κερατσίνι είναι ένα προάστιο του Πειραιά, στα νοτιοδυτικά του πολεοδομικού συγκροτήματος. Στα νοτιοδυτικά του, βρίσκεται ο όρμος της Δραπετσώνας.

Ο δήμος συνδέεται οδικά με τον Σκαραμαγκά και, μέσω της Λεωφόρου Αθηνών, της λεωφόρου Γρηγορίου Λαμπράκη και της λεωφόρου Πέτρου Ράλλη, προς τα νοτιοδυτικά με το Πέραμα και προς τα βορειοανατολικά με την Αθήνα. Η απόσταση από το κέντρο της Αθήνας είναι περίπου 14 χλμ.

Παλαιότερα, η περιοχή ήταν αγρότοπος αλλά αστικοποιήθηκε έντονα, κυρίως μετά τη δεκαετία του 1950.

Kάπως έτσι αρχίζει η ιστορία της πόλης μας που προσπαθήσαμε να γνωρίσουμε στο πέρασμα του χρόνου……….

Ο πρώτος οικισμός του Δήμου κτίστηκε στην πλαγιά του λόφου του Αγίου Γεωργίου σε σημείο ευνοϊκό για απόκρουση ενδεχόμενων επιδρομών και με ορατότητα στη θάλασσα. Οι θεμελιώσεις δίπλα από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου και τα διάφορα ευρήματα δίνουν ενδείξεις ότι ο πρώτος οικισμός στην περιοχή κατασκευάστηκε περί το 3000 π.Χ. Το όνομα της περιοχής ήταν Θυμαιτάδαι και γειτόνευε με τον πειραϊκό συνοικισμό του Ηρακλέους.

Ο οικισμός βρισκόταν πάνω στη σημερινή Λεωφόρο Δημοκρατίας, που ενώνει την Αθήνα, τον Πειραιά, το Κερατσίνι και το Πέραμα.

Εικάζεται ότι εκεί ο Θησέας ναυπήγησε τα πλοία του, βάσει αναφοράς του Πλουτάρχου στους Βίους Παράλληλους.

Η περιοχή εγκαταλείφθηκε προσωρινά όταν εγκαταστάθηκε εκεί ο Ξέρξης.

Είναι άγνωστη η ιστορία του Δήμου κατά την Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο. Τον 17ο αιώνα, στον λόφο Αγίου Γεωργίου χτίστηκε η πρώτη εκκλησία στο όνομα του Αγίου Νικολάου. Οι μοναχοί της μονής του Αγίου Σπυρίδωνα αποκαλούσαν την περιοχή από τον Άγιο Διονύσιο (παλαιά όρια) ως το λόφο του Αγίου Γεωργίου , Αγρίμειον. Πάντως αυτή η ονομασία δεν επικράτησε. Η επίσημη ονομασία, τόσο σε οθωμανικά όσο και σε ελληνικά έγγραφα, ήταν Κερατσίνιον ή Τσερατσίνιον, με την δεύτερη να είναι επικρατέστερη. Η πρώτη επικράτησε στις νεοελληνικές περιόδους.

Το όνομα Κερατσίνιον είναι σύνθετη λέξη από την Κερατιά που φύτρωνε εκεί και από το όνομα του ιδιοκτήτη όλης της περιοχής από τον Λόφο του Αγίου Γεωργίου ως τα Μανιάτικα και από τον σημερινό νεκροταφείο της Αναστάσεως ως την Δραπετσώνα που ονομάζονταν Γκίνης ή Γκύνης. Τους δύο πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας (15ος -16ος) η έκταση και η ένταξη των πειρατικών επιδρομών από Τούρκους, καθώς και η αντίδραση των Βενετών και άλλων χριστιανών πειρατών, είχε αποτέλεσμα να ερημωθούν πολλά νησιά και παράλιοι οικισμοί. Παράλληλα, ο Σαρωνικός δεν ανήκε στους προστατευμένους από τους Βενετούς εμπορικούς δρόμους, γεγονός που καθιστούσε τις πειραϊκές ακτές εξαιρετικά επικίνδυνες.

Το Κερατσίνι αναφέρεται από τους ιστορικούς ως ορμητήριο πειρατών ή σημείο σύγκρουσης ανάμεσα σε πειρατές. Μάλιστα τον Ιούλιο του 1531 ο Φ. Πασκουαλίνο, προβλεπτής του ενετικού στόλου, έδωσε εντολή στους σαπροκόμιτες να «καθαρίσουν» το Σαρωνικό από τα μικρά μπριγκαντίνια των πειρατών που κρύβονταν στους όρμους της Ύδρας, της Αίγινας, του Πειραιά, του Κερατσινίου και της Σαλαμίνας.

Το 1703 εμφανίζονται τα πρώτα τουρκικά ιδιωτικά έγγραφα που αναφέρονται σε ένα μικρό ναό του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ναυτικών, που «άσπριζε πάνω στο ύψωμα του χωριού Κερατσίνι», και του οποίου η ύπαρξη μαρτυρείται σε τουρκικά έγγραφα αγοραπωλησίας από το 1712. αγοραπωλησίες γης στο Κερατσίνι. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ήδη από τον 17ο αιώνα υπήρχε ο οικισμός με αυτό το όνομα. Μολονότι στα έγγραφα αναφέρονται αγοραπωλησίες γης, γεγονός που τουλάχιστον καταδεικνύει τη γεωργική εκμετάλλευση της περιοχής, δεν έχουμε πληροφορίες για τον πιθανό αριθμό των κατοίκων. Μετά την υπογραφή των Διομολογήσεων ανάμεσα στη Γαλλία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, στο λιμάνι του Πειραιά κατέφθαναν πολλά γαλλικά εμπορικά πλοία, τα οποία φόρτωναν λάδι, ελιές, μέλι, τυρί καθώς και αρχαιότητες. Σε σχέδια του κεντρικού λιμανιού που χρονολογούνται από το 1602, σημειώνονται πύργοι, αποθήκες και άλλα κτήρια, αλλά δεν αναφέρεται αν υπάρχουν οικισμοί δυτικά του Πειραιά, προς το Κερατσίνι και τη Δραπετσώνα. Πάντως, παρά τη γενική εγκατάλειψη της περιοχής, η οποία ήταν ορμητήριο πειρατών και δεν παρείχε ασφάλεια, πρέπει να υπήρχε ένας, έστω και μικρός, οικιστικός πυρήνας φτωχών ψαράδων. Σε αυτό το συμπέρασμα οδηγεί η ύπαρξη του μικρού ναού του Αγίου Νικολάου, προστάτη

Στα τέλη του 18ου αιώνα, η μονή της Φανερωμένης Σαλαμίνας χρησιμοποιούσε την περιοχή του Κερατσινίου ως μετόχι και διατηρούσε εκεί αγροικίες για καλλιεργητές και βοσκούς. Η μονή κατείχε κτήματα στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά ήδη από το 1782. Νωρίτερα, στα μέσα του 18ου αιώνα, τα συμβόλαια αγοραπωλησιών αναφέρονται σε κάποιον Γκίνη. Το επίθετο ανήκει σε πολυμελή οικογένεια και συναντάται σε πολλά έγγραφα. Μάλιστα, ερευνητές θεωρούν πλέον βέβαιο ότι και το όνομα του το Κερατσίνι το έλαβε από την οικογένεια αυτή.

Το Κερατσίνι κατά την Επανάσταση του 1821 και τα Πρώτα Χρόνια Ελληνικού Κράτους

Το 1826 παρά τη δυσμενή κατάσταση όταν ο Κιουταχής έφτασε στην Αττική τον Ιούνιο του 1826 συνάντησε σθεναρή αντίσταση, αρχικά στα Λιόσια και στη συνέχεια στην Αθήνα. Ο τουρκικός στρατός εισέβαλε στην πόλη στις 3 Αυγούστου γεγονός που ανάγκασε τους υπερασπιστές να αποσυρθούν στην Ακρόπολη. Από τις 19 Ιουλίου 1826 ο πρόεδρος της κυβέρνησης Ανδρέας Ζαΐμης είχε γενικό αρχηγό των δυνάμεων Ανατολικής Στερεάς τον Γεώργιο Καραϊσκάκη.

Ο Καραϊσκάκης με λίγους άνδρες αναχώρησε για την Ελευσίνα με στρατό 5.750 συνολικά ανδρών και στις 6 και 8 Αυγούστου 1826 σημειώθηκαν αιματηρές συγκρούσεις, χωρίς κανένα τελικό αποτέλεσμα. Aμέσως μετά ο Κιουταχής άρχισε να πολιορκεί την Ακρόπολη. Στη συνέχεια ο Καραϊσκάκης στράφηκε προς τιςΌταν ξέσπασε η επανάσταση του 1821, οι Αθηναίοι πληροφορούμενοι για το γεγονός της άφιξης του στρατού του Ομέρ Βρυώνη στο Χαϊδάρι εγκατέλειψαν την πόλη και μέσω του Κερατσινίου και του Πειραιά πέρασαν στην Ψυτάλλεια και στη Σαλαμίνα.

Οι Σαλαμίνιοι με αρχηγό τον Γιωργάκη Γκλίστη επιτέθηκαν κατά των Τούρκων της Αθήνας στις 24 και 25 Μαρτίου του 1821. Ο Γκλίστης αν και είχε μεγάλες απώλειες κατάφερε να τον αποκρούσει και να τον σταματήσει στην περιοχή του Κερατσινίου. Μάλιστα εξ’ αιτίας αυτού κατηγορήθηκε από τους Σαλαμίνιους και αντικαταστάθηκε από τον Ιωάννη Βιένα. Nέα εκκένωση από τους Αθηναίους τον Ιούνιο του 1822 και τέσσερα χρόνια αργότερα τον Απρίλιο του 1826. τουρκικές φρουρές της Ρούμελης τις οποίες αντιμετώπισε με μεγάλη επιτυχία ανεβάζοντας τη φήμη του ανάμεσα στους Έλληνες δίνοντας ελπίδες σωτηρίας.

Παρ΄όλα αυτά οι πολιορκημένοι στην Ακρόπολη περνούσαν δύσκολες ώρες. Η κυβέρνηση του ζήτησε να επιστρέψει στην Αθήνα για να αντιμετωπίσει τον Κιουταχή .

Ο οπλαρχηγός πήρε την απόφαση να καταλάβει την περιοχή του Κερατσινίου καθώς ήταν λίγο βορειότερα από το Πειραιά προκειμένου να μπορέσει να ανοίξει τον δρόμο προς την Ακρόπολη προχωρώντας από τον ελαιώνα της Αθήνας και παράλληλα εμποδίζοντας το εχθρικό ιππικό να τον χτυπήσει . Στο Κερατσίνι θα ήταν ευκολότερος ο ανεφοδιασμός του στρατού του.

Ο Καραϊσκάκης έφτασε στο Κερατσίνι στις 2 Μαρτίου και άρχισε αμέσως να οργανώνει την άμυνά του έδωσε διαταγή σε άνδρες να μετόχι που δέσποζε στην περιοχή. Όταν ο Γ. Καραϊσκάκης έφθασε με το στράτευμά του στο Κερατσίνι και έδωσε τις μάχες του στα ταμπούρια (απ’ τα οποία ένα τμήμα της πόλης μας ονομάζεται Ταμπούρια), εγκατέστησε το κανόνι στο κέντρο του οικισμού, δηλ. του Νέου Χωριού, που βρισκόταν γύρω από τη σημερινή πλατεία Λαού και προς τους λόφους Ο Κιουταχής έσπευσε στην περιοχή με 800 στρατιώτες. Έστησε τα κανόνια του σε λόφο απέναντι από το μετόχι, τον Κορυδαλλό. Στις 4 Μαρτίου ο Κιουταχής με δύναμη 4.000 πεζών και 2.000 ιππέων επιτέθηκε στους Έλληνες. Αρχικά προέβαλαν αντίσταση όμως τα τείχη κατέρρεαν και το μεσημέρι οι Τούρκοι ετοιμάστηκαν για την τελική έφοδο.

Ο Καραϊσκάκης προχώρησε σε αντιπερισπασμό. Ο Κιουταχής χώρισε στα δύο το στρατό του και στρέφοντας το μεγαλύτερο μέρος κατά του μετοχίου. Έστειλε το άλλο τμήμα στον Καραϊσκάκη. Η ηρωική τους όμως αντίσταση έτρεψε τους Τούρκους σε φυγή με μεγάλες απώλειες. Η νίκη αυτή αναπτέρωσε το ηθικό τους.Με το θάνατό του και την καταστροφή στο Φάληρο, οι Έλληνες που είχαν εγκλειστεί στη μάνδρα του Σαρδελά, κοντά στο σημερινό 3ο Γυμνάσιο, στο ΝΕΡΟ, και πολεμούσαν τους Τούρκους του Τσελεπίτζαρη (Τζέλιο Πιτζιάρης), αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή εγκαταλείποντας το χωριό τους στους Τούρκους του Κιουταχή.

Το 1827 η πόλη καταστράφηκε από τον Κιουταχή Πασά και παρέμεινε έρημη έως το 1830.

Το 1836 άρχισαν να εγκαθίστανται ξανά κάτοικοι ενώ το 1840 η περιοχή (με όνομα πλέον Νέο χωριό Τσερατσινίου) υπάγονταν στον Δήμο Αθηναίων.

Το 1870 έγινε αυτόνομη κοινότητα με όνομα Χωριό Κερατσινίου

Οι Πειραιώτες προς τιμήν του Καραϊσκάκη έχτισαν ένα ναό δίπλα στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου.

Το 1879 ο χώρος ανακαινίσθηκε και μετατράπηκε σε μοναστήρι.

Το Κερατσίνι από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι τη διοικητική αυτοτέλεια (1934)

Η αφετηρία της οικιστικής ανάπτυξης του Κερατσινίου τοποθετείται στα τέλη του 19ου αιώνα. Το 1906-7 αναφέρεται πλέον στους τουριστικούς οδηγούς ως μια από τις εξοχές των Αθηνών. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξή του διαδραμάτισε η εγκατάσταση των εργαζομένων σε διάφορους τομείς την οικονομίας. Την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα εμφανίστηκαν και οι πρώτες βιομηχανίες, η τσιμεντοβιομηχανία και τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Το 1907 ιδρύθηκε η τσιμεντοβιομηχανία ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ ενώ το 1909 ιδρύθηκε στη Δραπετσώνα το εργοστάσιο λιπασμάτων και το τσιμεντάδικο των Νικ. Κανελλόπουλου και Ανδ. Χατζηκυριάκου. Η ίδρυση των εργοστασίων αυτών στηρίχτηκε στη λογική ότι οι βιομηχανίες πρέπει να βρίσκονται κοντά σε λιμάνι και να διαθέτουν δική τους αποβάθρα, ώστε να μειώνεται το κόστος μεταφοράς των πρώτων υλών. Βάσει αυτής της οικονομικής θεωρίας μεταφέρθηκαν το 1911 τα ναυπηγεία του Πειραιά στον όρμο Κερατσινίου, με απόφαση του υπουργού Εμμανουήλ Ρέπουλη. Οι εγκαταστάσεις αυτές εκτόπισαν από την περιοχή τις καλλιέργειες, καθώς και τη βόσκηση αιγοπροβάτων, που μεταφέρθηκε δυτικότερα. Οι εκτάσεις γύρω από τη βιομηχανική περιοχή άρχισαν να οικοπεδοποιούνται, ενώ συγχρόνως άρχισαν να καταφθάνουν οι πρώτοι επαρχιώτες βιομηχανικοί εργάτες.

Μετά το 1912 έφτασαν πολλοί νησιώτες από τα Δωδεκάνησα, οι οποίοι δεν άντεχαν πλέον την καταπίεση των ιταλικών δυνάμεων κατοχής. Το 1915 εγκαταστάθηκε μια ομάδα από Αρμένιους, οι οποίοι σώθηκαν από τη γενοκτονία. Οι Αρμένιοι πρόσφυγες στο Κερατσίνι εργάστηκαν στα τσιμεντάδικα ή δημιούργησαν δικές τους επιχειρήσεις. Ο Ντεκμεντζιάν Καραμπέτ ίδρυση ένα μικρό εργοστάσιο υφαντών και ο Αρτίν Παλατζιάν έχτισε αργότερα, το 1932, τα γνωστά λουτρά «Βαλκάνια», καθώς και ένα υφαντουργείο με 200 αργαλειούς. Τέλος, το 1922 λειτούργησε το εργοστάσιο εκρηκτικών υλών «Η Σαλαμίς», του Γεωργίου Δρέλλια στο χώρο που σήμερα περικλείεται από τις οδούς Δαρδανελλίων – Αϊνστάιν – Ψηλορείτη και Μυριοφύτου.

Και ενώ το Κερατσίνι αρχίζει σταδιακά να γίνεται εργατικός συνοικισμός και να αποκτά υπόσταση στα όρια του Δήμου Πειραιά, η Ελλάδα, η μικρή και νεοσύστατη χώρα στη νοτιοανατολική γωνιά των Βαλκανίων, στέκεται με αμηχανία μπροστά σε έναν πόλεμο που ΄χει συμπαρασύρει στη δίνη του όλα τα ισχυρά κράτη του πλανήτη.

Οι πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις των επόμενων ετών θα επηρεάσουν άμεσα το Κερατσίνι καθώς, όπως θα δούμε, θα φτάσει εδώ ένας σημαντικός αριθμός προσφύγων από όλη τη Μικρά Ασία. Οι άνθρωποι αυτοί θα μεταφέρουν τον τρόπο οργάνωσης των κοινοτήτων τους, το ομαδικό πνεύμα και την αλληλεγγύη, χαρακτηριστικά που αργότερα θα δώσουν το στίγμα τους στις πολιτικές και κοινωνικές διαδικασίες.

Οι Κερατσινιώτες πρόσφυγες, παρά τις αντίξοες συνθήκες των πρώτων χρόνων της εγκατάστασής τους, θα αναπτύξουν εμπορική δραστηριότητα και θα επιδείξουν εργατικότητα και ομόνοια, συμπαρασύροντας και όσους έμεναν από πιο παλιά στο δρόμο της διεκδίκησης καλύτερων συνθηκών διαβίωσης για όλους.

Μετά την άφιξη των προσφύγων από τη Σμύρνη στις 18 Ιανουαρίου 1934 η περιοχή μετατράπηκε σε δήμο με την ονομασία Δήμος Ταμπουρίων. Το 1936 λειτούργησε ο ηλεκτρικός τροχιόδρομος Πειραιώς-Περάματος, που διέσχιζε το Κερατσίνι «το θρυλικό τρενάκι».

Τα χρόνια της Κατοχής και η μάχη της Ηλεκτρικής

Μετά την είσοδο των Γερμανών στη χώρα αρκετοί συμπολίτες μας που συνεργάστηκαν με άλλους από γειτονικούς δήμους ανέπτυξαν αντιστασιακή δραστηριότητα. Διάφορες ομάδες οργάνωσαν σαμποτάζ σε πλοία και σε εργοστάσια ,φυγάδευσαν αγωνιστές και συγκέντρωσαν υλικά για την αντίσταση.

Το Γενάρη του 1944 βομβαρδίστηκε ο Πειραιάς και η Δραπετσώνα με ανυπολόγιστες ζημιές και θύματα. Ακολούθησε το μπλόκο της Κοκκινιάς ,η πυρπόληση των Αρμένικων και της Νεάπολης ,οι εκτελέσεις στο Χαϊδάρι.

Στις 12 και 13 Οκτώβρη 1944 οι Γερμανοί βλέποντας ότι δεν μπορούν πια να παραμείνουν ,ανατίναξαν προβλήτες ,το τελωνείο, λιμεναρχείο, και κτίρια του ΟΛΠ. Πρόθεση τους ήταν να σωριάσουν σε ερείπια σημαντικά εργοστάσια (την ΚΟΠΗ, τους αλευρόμυλους), ντεπόζιτα πετρελαίων αλλά και την Ηλεκτρική εταιρεία.

Ο αγώνας των αντιστασιακών ομάδων απέτρεψε αυτές τις προθέσεις.

Έτσι οι Γερμανοί συνάντησαν μεγάλη αντίδραση όταν προσπάθησαν να ανατινάξουν το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής. Έγινε ολιγόωρη αλλά αμφίρροπη μάχη και τελικά οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ έσωσαν το εργοστάσιο και μαζί μ΄ αυτό κατάφεραν να εξασφαλίσουν την ανάπτυξη που θα ακολουθούσε μετά τα χρόνια του πολέμου.

Mια φωτογραφία από τη μάχη που δημοσιεύτηκε στο λεύκωμα του Δήμου Κερατσινίου

Η μάχη της Ηλεκτρικής Κερατσινίου σήμανε την οριστική εκδίωξη του Ναζισμού από την Ελλάδα. Η 14η Οκτωβρίου βρίσκει τον Δήμο μας ν’ αναπνέει τον αέρα της ελευθερίας. Ο δήμος για να τιμήσει τους αγωνιστές έστησε μνημείο στο χώρο του εργοστασίου.(ΦΩΤΟ 5η)

πηγες :Από το λεύκωμα του Δήμου Κερατσινίου
blogaki22