Η ΕΤΗΣΙΑ γιορτή της Αποκριάς ή του Καρναβαλιού στη Νίκαια είχε μόλις περάσει. Για περισσότερο από μια εβδομάδα η πόλις ήταν σε εορταστική διάθεσι: Άρματα είχαν παραταχθή στην κυρία λεωφόρο, άνθρωποι από χαρτόνια με τεράστιες κεφαλές και κόκκινη επιδερμίδα περιφέρονταν στους δρόμους, ακολουθούμενοι από δωδεκάδες ανθοστολισμένες συνοδείες από νεαρούς και νεαρές κοπέλλες που χόρευαν και τραγουδούσαν.

Οι δρόμοι αντηχούσαν από τις διαπεραστικές κραυγές των κοριτσιών και των γυναικών που τις ξάφνιαζε μια βροχή από κομφεττί. Πολλοί φορούσαν παράξενες μάσκες ή είχαν μεταμφιεσθή αλλιώς. «Η Αυτού Μεγαλειότης ο Καρνάβαλος,» ένα πελώριο χάρτινο μανεκέν μ’ ένα στέμμα στο κεφάλι του, κυριαρχούσε στις εορταστικές εκδηλώσεις. Έπειτα, την τελευταία μέρα των εορτών, αυτό το ομοίωμα το έφερναν στην παραλία και το έκαιαν με μεγάλη τελετή.

Ο εορτασμός τέλειωσε. Η λεωφόρος Βίκτωρυ φαινόταν κανονική πάλι. Το ρεύμα των αυτοκινήτων εκινείτο αργά, ενώ στα πεζοδρόμια το πολυάσχολο πλήθος πήγαινε στον κανονικό του δρόμο. Ενώ περπατούσα κατηφορίζοντας στη λεωφόρο, συνέχιζα να σκέπτωμαι για τη γιορτή που μόλις είχε τελειώσει. Προσφάτως είχα μια έρευνα σχετικά με το καρναβάλι και δεν μπορούσα παρά να σκέπτωμαι το πόσο διαδεδομένος είναι ο εορτασμός και την ασυνήθιστη προέλευσί του.

Μια Ταραχώδης Γιορτή

Η αποκριά γιορτάζεται σε πολλές πόλεις σ’ όλο τον κόσμο όπου επικρατεί η Ρωμαιοκαθολική θρησκεία. Ο εορτασμός γενικά χαρακτηρίζεται από τη μεταμφίεσι με προσωπίδες, από τις πομπές, τα τραγούδια και τις δημόσιες εορταστικές εκδηλώσεις.

Ο καιρός της Αποκριάς είναι ακριβώς πριν από την Καθαρή Τετάρτη, που είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής των Ρωμαιοκαθολικών. Στη διάρκεια της Σαρακοστής, οι Καθολικοί κατά παράδοσιν νηστεύουν, τρώγοντας μόνο ένα γεύμα ημερησίως. Την ημέρα πριν από την Καθαρή Τετάρτη που ονομάζεται Τελευταία Ημέρα της Αποκριάς (στη Γαλλική Μαρντί Γκρα) είναι η τελευταία μέρα του εορτασμού του καρναβαλιού. Το καρναβάλι είναι πραγματικά μια τρελλή υπόθεσις σε πολλά μέρη, και συχνά διαρκεί τρεις μέρες, αλλά μερικές φορές πολλές εβδομάδες. Το περιοδικό Νιουσγουήκ έγραψε:

«Στη Ρηνανία, ξαφνικά ανεκτικοί αστυνομικοί σήκωσαν ξαπλωμένους μεθυσμένους από τα πεζοδρόμια και προσεκτικά τους στήριξαν στους φανοστάτες. ‘Es ist ja Karneval’ (Είναι γιορτή του Καρναβαλιού), έλεγαν, και σήκωναν τους ώμους. . .

«Με απερίσκεπτη διάθεσι (που κατά κανόνα οδηγεί σε μεγαλύτερη αναλογία γεννήσεων τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο), οι Δυτικογερμανοί ετήρησαν τα προσαρακοστιανά των ετήσια γλέντια εξαντλώντας ακόμα και τα τελευταία λεπτά της Τελευταίας Ημέρας της Αποκριάς στη Ρηνανία και τη νότιο Γερμανία. . .

«Στη Ρηνανία, . . . το Καρνεβαλφραϊχάιτ (η ελευθερία του Καρναβαλιού) νομικώς αναγνωρίζεται ως δικαιολογία για σχεδόν οτιδήποτε εκτός της ανθρωποκτονίας ή να οδηγούν μεθυσμένοι . . . Το Μόναχον, επίσης, δέχεται τη νομική αξία του Φάσιγκ [εποχή του Καρναβαλιού] . . . ‘Πηγαίνετε σπίτι μαζί και λησμονήστε τα όλα,’ συμβούλεψαν πολλοί δικασταί σ’ ένα ζεύγος που ζήτησε διαζύγιο. ‘Ήταν μόνο εποχή του Καρναβαλιού’.»

Αυτή η έκθεσις για την περίοδο του Καρναβαλιού στη Γερμανία είχε γίνει πριν από πολλά χρόνια. Σχετικώς με τον εορτασμό του περασμένου έτους το περιοδικό Τάιμ έγραψε: «Επρόκειτο να γίνη το πιο αισχρό, το πιο φανταχτερό Φάσιγκ του Μονάχου που έγινε ποτέ. . . . Όλα ήσαν έτοιμα για τους κατοίκους του Μονάχου, για να παραδοθούν καθώς έκαναν πάντοτε σ’ ένα μήνα μέθης, οργίων—οι δικασταί δεν δέχονται λόγους μοιχείας για διαζύγιο κατά την περίοδο του Καρναβαλιού—και κάθε είδους ανοησίας . . . Εν τούτοις, αυτό το έτος, η διασκέδασις υπήρξε αποτυχία.»

Γιατί; Τι μετρίασε τα όργια στο Μόναχο; Ένας εντόπιος γιατρός, ο Έμιλ Φέρλιγκερ εξήγησε: «Οι νεαροί της εποχής μας γιορτάζουν το Καρναβάλι όλο τον χρόνο. Κάθε μοντέρνο κατάστημα πωλεί τα πιο φανταιζί ενδύματα και μπορούν να χορεύουν πιο τρελλά και με πιο δυνατή μουσική σε οποιαδήποτε δισκοτέκ.» Έτσι σ’ αυτή την εποχή της διαφθοράς και της ανηθικότητος οι άνθρωποι δεν χρειάζονται πλέον το Καρναβάλι σαν δικαιολογία για να ζήσουν μια έκλυτη ζωή, υπεστήριζε, πράγματι, ο γιατρός.

Αλλά το γλέντι και η τρελλή διάθεσις των εορταστών δεν φάνηκε να μετριάζεται σε πολλά μέρη. Το περιοδικό Τάιμ στις 14 Φεβρουαρίου 1969 έγραφε: «Το Καρναβάλι, όπως ο καθένας γνωρίζει, είναι η εποχή που η Βραζιλία βυθίζεται μέσα στη μεγαλύτερη κραιπάλη του κόσμου, σε μια τρελλή, φαντασμαγορική τετραήμερη πομπή που κινείται με τον μεθυστικό ρυθμό της σάμπας.»

Το Εθνικό Γεωγραφικό Δελτίο του Νοεμβρίου 1971 (στην Αγγλική) έγραψε για τον εορτασμό στην Τρινιδάδ: «Το Καρναβάλι αρχίζει την αυγή της Δευτέρας που προηγείται της Καθαρής Τετάρτης. Οι εύθυμοι εορτασταί, που ’χοροπηδούσαν’ όλη τη νύχτα, πλημμύρισαν την κάτω πόλι του Πορτ οφ Σπαίην σαν μια παρέλασις—μια στροβιλιζόμενη παλίρροια ανθρώπων και μουσικής. Μερικοί σείουν πράσινους κλώνους, σύμβολα της γονιμότητος τόσο αρχαία όσο και το ανθρώπινο γένος. Ο καθένας χορεύει με τους εκθαμβωτικούς ρυθμούς χαλύβδινων ορχηστρών.»

Σύνδεσις με τη Σαρακοστή

Αυτοί οι εορτασμοί του καρναβαλιού μπορεί να σας φαίνωνται, παράξενες θρησκευτικές γιορτές, ειδικά για μια θρησκεία που ομολογεί ότι είναι Χριστιανική. ‘Ποια σχέσι έχει το καρναβάλι με τις διδασκαλίες και τις συνήθειες της Καθολικής Εκκλησίας;’ μπορεί ν’ απορήτε. ‘Από πού προήλθε η λέξις «καρναβάλι» ή «αποκριά;»

Η γενικά δεκτή άποψις είναι ότι η λέξις «καρναβάλι» ή «αποκριά» σχετίζεται με αποχή από το κρέας κατά τη διάρκεια της Καθολικής νηστείας της Σαρακοστής. Η λέξις καρναβάλι λέγουν ότι προήλθε από τη Λατινική έκφραση carne vale, που σημαίνει «κρέας, αντίο.» Έτσι, «αποκριά είναι ο τελευταίος εορτασμός πριν αρχίσουν οι λιτές 40 μέρες της Σαρακοστής στη διάρκεια της οποίας τηρείται αποχή από κρέας,» εξηγεί Η Βρεττανική Εγκυκλοπαιδεία.

Ένα άτομο όμως θα μπορούσε να ρωτήση, ‘Και τι σχέσι έχει η μέθη, ο σεξουαλικός συγχρωτισμός και η κραιπάλη, τόσο χαρακτηριστικά των αποκριάτικων εορτασμών, με την έναρξι της νηστείας της Ρωμαιοκαθολικής Σαρακοστής;’

Μικρή σχέσις φαίνεται να υπάρχη, όπως εύκολα μπορούν ν’ αναγνωρίσουν ειλικρινείς Καθολικοί, οι οποίοι θλίβονται γι’ αυτούς τους έκλυτους εορτασμούς. Πού, λοιπόν, είχαν την αρχή τους τέτοιες αποκριάτικες συνήθειες, όπως το να φορούν αποκριάτικα κοστούμια, «να θανατώνουν» το ομοίωμα του καρνάβαλου, να μεθούν, να γλεντούν και να κάνουν παρελάσεις με άρματα που μερικές φορές μοιάζουν με πλοία που προχωρούν επάνω σε τροχούς;

Το Γερμανικό Όνομα Έχει Σημασία

Στις Γερμανικές χώρες Φάσιγκ, που επίσης λέγεται και Φάστναχτ ή Φάζεναχτ, είναι το όνομα που δίδεται στη γιορτή που προηγείται της Σαρακοστής. Ο όρος εννοείται ότι προέρχεται από τη λέξι φάσεν ή φάσελν, που σημαίνει ‘λέγω ανοησίες,’ ‘μωρολογώ.’ Επομένως ο Καρλ Ραντεμάχερ, ως διευθυντής του Προϊστορικού Μουσείου της Κολωνίας, είπε ότι το Γερμανικό όνομα της γιορτής «δείχνει έτσι μια γιορτή μωρίας, κραιπάλης, ακολασίας.» Και καθώς ετόνισε ο Ραντεμάχερ, αυτό το όνομα «αντιστοιχεί αρκετά καλά με πολλά συνήθη χαρακτηριστικά του Καρναβαλιού ή της Αποκριάς.» Τα παιχνίδια που παίζονται στη διάρκεια της Φαστνάχτ φαίνεται ν’ αποδεικνύουν την προέλευσι του ονόματος της γιορτής από λέξεις που σημαίνουν ‘λέγω ανοησίες.’ Το Στάνταρ Ντίξιοναρυ οβ Φόλκλορ, Μυθόλοτζυ εντ Λέτζεντ, των Φανκ και Βάγκναλλς λέγει: «Τα παιχνίδια της Φάστναχτ αναπτύχθηκαν από τα κωμικά τραγούδια και τα αστεία των μεταμφιεσμένων που ακολουθούσαν τις αρχαίες παρελάσεις των Τευτονικών καραβοαρμάτων.» Ο Καρλ Ραντεμάχερ επίσης παρατηρεί: «Βρίσκομε επανειλημμένες παραπομπές στη χρήσι αυτών των καραβοαρμάτων σε Γερμανικές πόλεις στη διάρκεια του Μεσαίωνος.»

Αυτές οι πομπές που ακολουθούσαν ένα πλοίο επάνω σε τροχούς έλεγαν ότι ήσαν τρελλές υποθέσεις. Ένας καλόγηρος διηγείται για μια γιορτή στο έτος 1133 στην οποίαν ένα όχημα πλοίου το πήραν από το Άαχεν της Γερμανίας στην Ολλανδία που το ακολουθούσε μια μεγάλη πομπή από άνδρες και γυναίκες. Οι γυναίκες, γυμνές μόνο με ένα κοντό πουκάμισο, χόρευαν, λέγει ο καλόγηρος, ‘με διαβολική ακολασία’ γύρω από το όχημα του πλοίου.

Θα μπορούσαν τέτοιες πομπές να συνδέωνται με τις σημερινές γιορτές του καρναβαλιού, που χαρακτηρίζονται επίσης από μεταμφιεσμένους, χορούς, ακολασία και μερικές φορές, όπως στο καρναβάλι της Νίκαιας, από άρματα με σχήμα πλοίων; Πού μπορεί να είχαν την προέλευσί τους αυτές οι παρελάσεις με οχήματα πλοίων;

Μια Άλλη Σημασία της «Αποκρηάς»

Με ενδιαφέρον σημειώνομε ότι πολλά βιβλία παραπομπών δίνουν μια άλλη προέλευσι της λέξεως «αποκριά» ή «καρναβάλι.» Επί παραδείγματι, το Στάνταρ Ντίξιοναρυ οβ Φόλκλορ, Μυθόλοτζυ εντ Λέτζεντ των Φανκ και Βάγκναλλς λέγει: «Το καρναβάλι εξηγείται ότι προέρχεται από την έκφρασι κάρρους ναβάλις, κάρρο της θάλασσας, ένα όχημα με μορφή πλοίου επάνω σε τροχούς που το χρησιμοποιούσαν στις πομπές του Διονύσου (αργότερα σε άλλες εορταστικές πομπές) και από το οποίο έψαλλαν όλα τα είδη των σατυρικών τραγουδιών.»

Θα μπορούσε αυτή η ετυμολογία της λέξεως «καρναβάλι» από το κάρρους ναβάλις να είναι η πιο ακριβής; Αφού εξήτασε τις γιορτές πολλών αρχαίων λαών, οι οποίες περιλάμβαναν οχήματα πλοίων, χορούς μικτούς και μεταμφιεσμένους, ο Καρλ Ραντεμάχερ συνεπέρανε ότι αυτή η ετυμολογία «έχει μεγάλη πιθανότητα με το μέρος της.»

Ριζωμένη στην Ειδωλολατρία

Αλλ’ αδιάφορο από πού μπορεί πραγματικά να προήλθε η λέξις «καρναβάλι,» η απόδειξις είναι σαφής ότι αυτή η προσαρακοστιανή γιορτή είναι ειδωλολατρικής προελεύσεως. Η Εγκυκλοπαιδεία της Θρησκείας και της Ηθικής, που εξεδόθη στην Αγγλική από τον Τζαίημς Χάστιγκς, εξηγεί:

«Οι Αθηναϊκές πομπές με οχήματα πλοίων διεξήγοντο προς τιμήν του Θεού Διονύσου. Η λατρεία του Διονύσου είχε το Ρωμαϊκό πανομοιότυπό της στα Βακχανάλια, καθώς και στα Σατουρνάλια και τα Λουπερκάλια—γιορτές οι οποίες στη μεταγενέστερη Ρωμαϊκή περίοδο χαρακτηρίζονταν από ακόλαστον εμπαιγμό και αχαλίνωτη ελευθερία, και ήσαν με κάποιο τρόπο μια προσωρινή ανατροπή της πολιτικής τάξεως. Αυτό το γενικό πνεύμα, μαζί με ωρισμένα ειδικά χαρακτηριστικά, μεταβιβαζόταν ιδιαιτέρως στην Αποκριά, και αυτό εξηγεί γιατί εκείνη η γιορτή προσελάμβανε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της σε περιοχές όπου ο Ρωμαϊκός πολιτισμός εβασίλευε ως απόλυτος μονάρχης.»—Τόμος 3, σελίς 226.

Το ότι η αποκριά ή καρναβάλι που εορτάζεται σε Καθολικές χώρες αποτελεί στην πραγματικότητα μια προσαρμογή των αρχαίων ειδωλολατρικών εορτών σημειώνεται στη Βρεττανική Εγκυκλοπαιδεία στην ενδεκάτη έκδοσί της. Αυτή η πηγή επίσης εξηγεί τις στάσεις των παπών απέναντι σ’ αυτή τη γιορτή με τα εξής λόγια:

«Τα παληά χρόνια συνήθιζαν ν’ αρχίζουν το καρναβάλι τη δωδεκάτη νύχτα (6 Ιανουαρίου) και διαρκούσε μέχρι του μεσονυκτίου της τελευταίας ημέρας της Αποκριάς. Μικρή αμφιβολία υπάρχει ότι αυτή η περίοδος της ακολασίας αντιπροσωπεύει ένα συμβιβασμό τον οποίον η εκκλησία είχε πάντοτε την τάσι να κάμη με τις ειδωλολατρικές γιορτές και ότι το καρναβάλι πραγματικά αντιπροσωπεύει τα Ρωμαϊκά Σατουρνάλια. Η Ρώμη πάντοτε υπήρξε το αρχηγείο του Καρναβαλιού, και μολονότι μερικοί πάπαι, και ιδιαίτερα ο Κλήμης Α΄ και ΙΑ΄ και ο Βενέδικτος ΙΓ΄ έκαμαν προσπάθειες ν’ αναχαιτίσουν την παλίρροια των Βακχαναλίων οργίων, πολλοί από τους πάπες ήσαν μεγάλοι προστάται και υποστηρικταί της τηρήσεως του Καρναβαλιού.»—Τόμος, 5, σελίς 366.

‘Αλλά γιατί,’ δυνατόν να ρωτήσετε, ‘οι θρησκευτικοί ηγέται, που ισχυρίσθηκαν ότι είναι Χριστιανοί, επέτρεψαν, και μάλιστα ενεθάρρυναν μια γιορτή που είναι ειδωλολατρικής προελεύσεως;’

Διότι αυτές οι ειδωλολατρικές γιορτές ήσαν βαθειά ριζωμένες μεταξύ των αρχαίων λαών. Ήσαν τόσο δημοφιλείς ώστε οι άνθρωποι δεν είχαν διάθεσι να παραιτηθούν απ’ αυτές. Έτσι η Εκκλησία συμβιβάσθηκε, επιτρέποντας σ’ αυτούς να διατηρούν τις γιορτές των, αλλά έδωσαν σ’ αυτές τις γιορτές διάφορη σημασία, με το να τις συνδέσουν με διδασκαλίες της Εκκλησίας, όπως είναι η Σαρακοστή. Η Εγκυκλοπαιδεία της Θρησκείας και της Ηθικής του Τζαίημς Χάστιγκς εξηγεί:

«Με την πραγματοποίησι μιας επιθυμητής αλλαγής στον χαρακτήρα των από μακρού καθιερωμένων δημοφιλών εορτών που δεν μπορούσαν συνοπτικώς να καταργηθούν, η Εκκλησία υιοθέτησε το σχέδιο να τις καλύψη με Χριστιανικά ελατήρια—ένα τρόπο ενεργείας που σε μεγάλο βαθμό εφαρμόσθηκε στην περίπτωσι των εορταστικών εκδηλώσεων της Αποκριάς.»

Εκτέλεσις της «Αυτού Μεγαλειότητος του Καρναβάλου»

Όπως αναφέραμε ήδη, εδώ στη Νίκαια ένα τεράστιο ανδρείκελο της «Αυτού Μεγαλειότητος του Καρναβάλου» το φέρνουν στο τέλος της Αποκριάς στην παραλία και το καίνε. Αυτό είναι ένα τελικό χαρακτηριστικό πολλών καρναβαλιών. Από πού μπορεί να προήλθε αυτή η συνήθεια;

Μ’ ενδιαφέρον σημειώνομε ότι υπάρχει ένα αξιοσημείωτο παράλληλο αυτού του χαρακτηριστικού του καρναβάλου στις αρχαίες ειδωλολατρικές εορτές. Σχετικά μ’ αυτό ο Τζαίημς Φραίηζερ, στο πασίγνωστο έργο του Ο Χρυσός Κλώνος, παρατηρεί:

«Η ομοιότης μεταξύ των Σατουρναλίων των αρχαίων και του Καρναβαλιού της συγχρόνου Ιταλίας συχνά έχει παρατηρηθή· αλλά υπό το φως όλων των γεγονότων που ήλθαν ενώπιόν μας, είναι φυσικό να ρωτήσωμε αν η ομοιότης δεν ισοδυναμεί με ταυτότητα. Είδαμε ότι στην Ιταλία, Ισπανία και Γαλλία, δηλαδή, στις χώρες όπου η επιρροή της Ρώμης υπήρξε βαθύτερη και διαρκέστερη, ένα ολοφάνερο χαρακτηριστικό του Καρναβαλιού είναι μια κωμική μορφή που προσωποποιεί την εορταστική εποχή, μορφή που έπειτα από μια βραχεία σταδιοδρομία δόξης και παραλυσίας πυροβολείται δημοσία, καίεται ή καταστρέφεται με άλλον τρόπο με προσποιητή λύπη ή γνήσια ευχαρίστησι του όχλου. Αν η άποψις που υποβάλλεται εδώ για τον Καρνάβαλο είναι ακριβής, αυτή η παράξενη προσωπικότης δεν είναι άλλη παρά ένας άμεσος διάδοχος του αρχαίου Βασιλέως των Σατουρναλίων, του κυρίου των οργίων [ο οποίος, στο τέλος των αρχαίων ειδωλολατρικών εορτασμών επίσης εθανατώνετο].»

Είναι Εορτή για Αληθινούς Χριστιανούς;

Το γεγονός ότι η γιορτή της Αποκριάς ή του Καρναβαλιού είχε γίνει δεκτή από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, και μάλιστα είχε επιδοκιμασθή και υποστηριχθή από διαφόρους πάπας, την κάνει Χριστιανική γιορτή;

Θα μπορούσατε να ρωτήσετε τον εαυτό σας: Μπορώ να φαντασθώ τον Ιησού Χριστό ή τους αποστόλους του να μετέχουν στις γιορτές από τις οποίες προήλθε το καρναβάλι, κάνοντας συντροφιά με τη μέθη, την ανηθικότητα και τους τρελλούς χορούς εκείνων των αρχαίων εορτασμών; Αν όχι, πώς μπορεί ένα άτομο να είναι αληθινός ακόλουθος του Χριστού και να μετέχη στις εορταστικές εκδηλώσεις του καρναβαλιού της εποχής μας; Σκεφθήτε τη Βιβλική νουθεσία:

«Μη ομοζυγείτε με τους απίστους· διότι τίνα μετοχήν έχει η δικαιοσύνη με την ανομίαν; Τίνα δε κοινωνίαν το φως προς το σκότος; Τίνα δε συμφωνίαν ο Χριστός με τον Βελίαλ; Ή τίνα μερίδα ο πιστός με τον άπιστον; Τίνα δε συμβίβασιν ο ναός του Θεού με τα είδωλα; . . . Διά τούτο εξέλθετε εκ μέσου αυτών και αποχωρίσθητε, λέγει ο Ιεχωβά, και μη εγγίσητε ακάθαρτον, και εγώ θέλω σας δεχθή.»—2 Κορ. 6:14-17.

Ασφαλώς, η υπακοή σ’ αυτή τη Βιβλική νουθεσία θ’ απαιτούσε όπως απομακρύνεται κανείς από το να έχη μέρος στη γιορτή του Καρναβαλιού, η οποία προήλθε από τις ειδωλολατρικές γιορτές που ο Θεός θεωρεί ακάθαρτες. [πηγή]