Αποτελεί επείγον πρόβλημα σε αρκετές αναπτυγμένες χώρες—αλλά απασχολεί επίσης και τα αναπτυσσόμενα κράτη. Μαστίζει χώρες όπου κάποτε φαινόταν ανύπαρκτη. Επηρεάζει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους—πολλοί από τους οποίους είναι μητέρες και πατέρες. Για τα δύο τρίτα των Ιταλών, είναι «η υπ’ αριθμόν ένα απειλή». Προκαλεί νέα κοινωνικά δεινά. Εν μέρει, βρίσκεται στη ρίζα των προβλημάτων πολλών νεαρών οι οποίοι μπλέκουν με τα ναρκωτικά. Διαταράσσει τον ύπνο εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ εκατομμύρια άλλους μπορεί να τους πλήξει από στιγμή σε στιγμή . . .

«Η ΑΝΕΡΓΙΑ είναι πιθανότατα το φαινόμενο το οποίο φοβούνται οι περισσότεροι άνθρωποι των καιρών μας», υποστηρίζει ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (Ο.Ο.Σ.Α.). «Μια λέξη με εύρος γνωστό και με συνέπειες το ίδιο γνωστές», γράφει η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, αλλά «πρόκειται για μια κατάσταση που . . . είναι δυσκολότατο να καταπολεμηθεί». Πρόκειται για ένα «φάντασμα», λέει κάποιος ειδικός, το οποίο «επιστρέφει για να στοιχειώσει τους δρόμους της Γηραιάς Ηπείρου». Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), οι άνεργοι ανέρχονται τώρα σε περίπου 20 εκατομμύρια, και τον Οκτώβριο του 1994, στην Ιταλία και μόνο αριθμούσαν, όπως δείχνουν επίσημα στοιχεία, 2.726.000. Σύμφωνα με τον επίτροπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πάντραϊγκ Φλιν, «η καταπολέμηση της ανεργίας είναι η σημαντικότερη κοινωνική και οικονομική δυσκολία που αντιμετωπίζουμε». Αν είστε άνεργος ή κινδυνεύετε να χάσετε τη δουλειά σας, γνωρίζετε πόσο τρομακτικό είναι αυτό.

Αλλά το πρόβλημα της ανεργίας δεν περιορίζεται μόνο στην Ευρώπη. Μαστίζει όλες τις χώρες της Αμερικής. Δεν αφήνει ανεπηρέαστη την Ασία, την Αφρική ή την Ωκεανία. Τα ανατολικοευρωπαϊκά κράτη αισθάνονται τη λαβή της ανεργίας τα πρόσφατα χρόνια. Είναι αλήθεια ότι δεν πλήττει με τον ίδιο τρόπο παντού. Αλλά σύμφωνα με κάποιους οικονομολόγους, τα ποσοστά ανεργίας στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική θα παραμείνουν για καιρό πολύ πιο υψηλά από ό,τι σε προηγούμενες δεκαετίες. Μάλιστα, η κατάσταση «επιδεινώνεται από την αύξηση της υποαπασχόλησης και από το γενικό εκφυλισμό της ποιότητας των ήδη διαθέσιμων εργασιών», τονίζει ο οικονομολόγος Ρενάτο Μπρουνέτα.

Ακάθεκτη Προέλαση

Η ανεργία έχει πλήξει όλους τους τομείς της οικονομίας, τον ένα μετά τον άλλον: πρώτα τη γεωργία, με την αυξημένη μηχανοποίησή της η οποία μειώνει τις θέσεις εργασίας· κατόπιν τη βιομηχανία, η οποία έχει επηρεαστεί από τις ενεργειακές κρίσεις από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα· και τώρα, τον τομέα παροχής υπηρεσιών—το εμπόριο, την εκπαίδευση—έναν τομέα που στο παρελθόν θεωρούνταν απρόσβλητος. Αν πριν από είκοσι χρόνια το ποσοστό ανεργίας ξεπερνούσε το 2 με 3 τοις εκατό, αυτό θα προξενούσε μεγάλη ανησυχία. Σήμερα ένα βιομηχανοποιημένο κράτος θεωρείται επιτυχημένο αν η ανεργία παραμένει κάτω από το 5 με 6 τοις εκατό, και πολλά αναπτυγμένα κράτη έχουν πολύ υψηλότερα ποσοστά.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (Δ.Ο.Ε.), άνεργος θεωρείται εκείνος που δεν έχει εργασία, είναι έτοιμος να εργαστεί και με ενεργό τρόπο αναζητεί εργασία. Αλλά τι θα πούμε για το άτομο που δεν έχει μια μόνιμη εργασία πλήρους απασχόλησης ή για εκείνο το άτομο που καταφέρνει να εργάζεται μόνο λίγες ώρες την εβδομάδα; Η εργασία μερικής απασχόλησης αντιμετωπίζεται διαφορετικά από χώρα σε χώρα. Σε ορισμένα κράτη, μερικοί οι οποίοι στην πραγματικότητα είναι άνεργοι υπολογίζονται επίσημα στους εργαζομένους. Τα ασαφή όρια μεταξύ απασχόλησης και ανεργίας δυσχεραίνουν τον καθορισμό των πραγματικά ανέργων, και γι’ αυτόν το λόγο οι στατιστικές περιγράφουν μόνο ένα μέρος της πραγματικότητας. «Ακόμα και ο επίσημος αριθμός των 35 εκατομμυρίων ανέργων [στις χώρες του Ο.Ο.Σ.Α.] δεν αντικατοπτρίζει την πλήρη έκταση της ανεργίας που υπάρχει», λέει κάποια ευρωπαϊκή μελέτη.

Το Υψηλό Τίμημα της Ανεργίας

Αλλά οι αριθμοί δεν αποκαλύπτουν την πλήρη εικόνα. «Το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της ανεργίας αυτής είναι τεράστιο», λέει η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, και προέρχεται «όχι μόνο [από] τις άμεσες δαπάνες για την παροχή υποστήριξης κοινωνικής ασφάλισης για τον άνεργο αλλά επίσης: [από] την απώλεια των φορολογικών εσόδων τα οποία θα κατέβαλλαν οι άνεργοι από το εισόδημά τους εάν εργάζονταν». Επίσης, τα επιδόματα για τους ανέργους επιβαρύνουν ολοένα και περισσότερο όχι μόνο τις κυβερνήσεις αλλά και τους εργαζομένους, οι οποίοι υπόκεινται σε αυξημένη φορολογία.

Η ανεργία δεν είναι απλώς ζήτημα στοιχείων και αριθμών. Το αποτέλεσμα είναι προσωπικές τραγωδίες, επειδή αυτή η μάστιγα πλήττει ανθρώπους—άντρες, γυναίκες και νέους κάθε κοινωνικής τάξης. Σε συνδυασμό με όλα τα άλλα προβλήματα αυτών των ‘τελευταίων ημερών’, η ανεργία μπορεί να αποδειχτεί τεράστιο βάρος. (2 Τιμόθεο 3:1-5· Αποκάλυψη 6:5, 6) Ιδιαίτερα αν το άτομο που είναι άνεργο για πολύ καιρό πληγεί από «μακροχρόνια ανεργία», ανεξάρτητα από τους υπόλοιπους παράγοντες, τότε θα δυσκολευτεί ακόμα περισσότερο να βρει δουλειά. Δυστυχώς, μερικοί μπορεί να μη βρουν ποτέ ξανά εργασία.

Οι ψυχολόγοι διαπιστώνουν ότι μεταξύ των ανέργων σήμερα αυξάνονται τα ψυχιατρικά και τα ψυχολογικά προβλήματα, καθώς και η συναισθηματική αστάθεια, η απογοήτευση, η προοδευτική απάθεια και η απώλεια του αυτοσεβασμού. Όταν ένα άτομο, το οποίο έχει να φροντίσει παιδιά, χάσει τη δουλειά του, αυτό αποτελεί φοβερή προσωπική τραγωδία. Ο κόσμος έχει καταρρεύσει γύρω του. Η ασφάλεια έχει εξανεμιστεί. Σήμερα, μάλιστα, μερικοί ειδικοί παρατηρούν την εμφάνιση του «άγχους προσδοκίας» το οποίο σχετίζεται με την πιθανότητα να χάσει κάποιος τη δουλειά του. Αυτό το άγχος μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τις οικογενειακές σχέσεις και μπορεί να έχει ακόμα πιο τραγικά αποτελέσματα, όπως ίσως υπονοείται από τις πρόσφατες αυτοκτονίες ανέργων. Επιπλέον, η δυσκολία της εισόδου στην αγορά εργασίας συγκαταλέγεται στις πιθανές αιτίες της βίας και της κοινωνικής αποξένωσης των νέων ανθρώπων.

‘Αιχμάλωτοι ενός Διεστραμμένου Συστήματος’

Πήραμε συνέντευξη από μερικά άτομα τα οποία έχουν χάσει τη δουλειά τους. Ο πενηντάχρονος Αρμάντο είπε πως για εκείνον αυτό σήμαινε «να βλέπει τις προσπάθειες 30 ετών εργασίας να πηγαίνουν χαμένες και να πρέπει να αρχίσει πάλι από την αρχή», και αισθανόταν «σαν αιχμάλωτος ενός διεστραμμένου συστήματος». Ο Φραντσέσκο ‘είδε τον κόσμο να καταρρέει γύρω του’. Ο Στέφανο «ένιωσε ένα έντονο αίσθημα απογοήτευσης στο παρόν σύστημα της ζωής».

Από την άλλη μεριά, ο Λουτσιάνο, που τον απέλυσαν έπειτα από σχεδόν 30 χρόνια εργασίας στην τεχνική διεύθυνση μιας γνωστής ιταλικής αυτοκινητοβιομηχανίας, «θύμωσε και ένιωσε εξαπατημένος διαπιστώνοντας ότι οι προσπάθειές του, η ευσυνειδησία του και η αξιοπιστία του στη διάρκεια τόσων χρόνων εργασίας δεν εκτιμήθηκαν καθόλου».

Προβλέψεις και Απογοητεύσεις

Μερικοί οικονομολόγοι περίμεναν πολύ διαφορετικές εξελίξεις. Το 1930 ο οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς πρόβλεψε αισιόδοξα ότι θα υπήρχε «εργασία για όλους» μέσα στα επόμενα 50 χρόνια, και επί δεκαετίες η πλήρης απασχόληση θεωρούνταν εφικτός στόχος. Το 1945 ο Καταστατικός Χάρτης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών έθεσε ως στόχο την ταχεία επίτευξη πλήρους απασχόλησης. Μέχρι πριν από λίγο καιρό, πιστευόταν ότι η πρόοδος θα σήμαινε δουλειά και λιγότερες ώρες εργασίας για όλους. Αλλά τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν έτσι. Η σοβαρή ύφεση της τελευταίας δεκαετίας πυροδότησε τη «χειρότερη παγκόσμια κρίση εργασίας από την περίοδο της Μεγάλης Οικονομικής Κρίσης της δεκαετίας του 1930», λέει η Δ.Ο.Ε. Στη Νότια Αφρική τουλάχιστον 3,6 εκατομμύρια άνθρωποι είναι άνεργοι, περιλαμβανομένων περίπου 3 εκατομμυρίων μαύρων Αφρικανών. Ακόμα και η Ιαπωνία—με πάνω από δύο εκατομμύρια ανέργους πέρυσι—περνάει κρίση.

Γιατί είναι η ανεργία μια τόσο διαδεδομένη μάστιγα; Τι λύσεις έχουν προταθεί για την αντιμετώπισή της;

Το ποσοστό ανεργίας αντιπροσωπεύει το ποσοστό του συνόλου του εργατικού δυναμικού που είναι άνεργο.

«Μακροχρόνια άνεργοι» είναι εκείνοι που υπήρξαν άνεργοι για περισσότερο από 12 μήνες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση περίπου οι μισοί άνεργοι εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία.

*** g96 8/3 σ. 2-5 Η Μάστιγα της Ανεργίας ***