«Βρέχει στη Φτωχογειτονιά»: Η αληθινή ιστορία πίσω από το τρομερό τραγούδι της ταινίας του Αλέκου Αλεξανδράκη

Ένα τραγούδι που έγινε «ύμνος» της φτωχολογιάς και αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού και μιας εμβληματικής ταινίας του λεγόμενου παλαιού ελληνικού κινηματογράφου, άμεσα επηρεασμένης από τον ιταλικό νεορεαλισμό.

Η ταινία

Η υπόθεση εξελίσσεται σε μια φτωχογειτονιά της Αθήνας, μια παραγκούπολη ανάμεσα στον λόφο του Φιλοπάππου και τα Ανω Πετράλωνα. Το κέντρο του κόσμου για τους κατοίκους της, οι οποίοι με κάθε τρόπο προσπαθούν να ξεφύγουν από τη φτώχεια και την ανέχεια, χωρίς ωστόσο να χάσουν την αξιοπρέπειά τους.

Ανάμεσά τους ο Ρίκος (Αλεξανδράκης), πρώην κατάδικος, νυν μικροκομπιναδόρος, αλλά με καλή καρδιά. Η αγαπημένη του Στεφανία ( Αλίκη Γεωργούλη ), που φλερτάρει με πλούσιους και με την ιδέα να ξεφύγει μια και καλή από τη φτωχογειτονιά. Ο ασκητικός «Νεκροθάφτης» ( Μάνος Κατράκης ), που σέρνεται ενώ προσπαθεί να επιβιώσει σε ένα περιβάλλον εφιαλτικό, όπου ακούς μωρά να κλαίνε και επιθετικές γυναίκες να φωνάζουν. Μια τουαλέτα και ένα τηλέφωνο υπάρχουν για ολόκληρη την περιοχή. Νερό, μακρυά… Ο ιταλικός νεορεαλισμός του Ντε Σίκα και του Ροσελίνι ενσωματωμένος στην ελληνική πραγματικότητα της αυγής της δεκαετίας του ´60.

Η ιστορία

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο Αλέκος Αλεξανδράκης και η τότε σύντροφός του Αλίκη Γεωργούλη αναζητούσαν μια φτωχή περιοχή για τα γυρίσματα της ταινίας τους. Δεν γνώριζαν τον Ασύρματο, μια συνοικία που ονομαζόταν έτσι επειδή εκεί ήταν τοποθετημένος ο ασύρματος των Γερμανών επί Κατοχής. Κάποιος είπε στον Αλεξανδράκη να δει την περιοχή. Το έκανε και είδε στις παράγκες, τις φτιαγμένες από κωνσταντινουπολίτες πρόσφυγες, το ιδανικό σκηνικό του. Θα μπορούσες να πεις ότι βρήκε το ντεκόρ της ταινίας… στο πιάτο. Το ίδιο συνέβη και με τους κομπάρσους. Οι ίδιοι οι ντόπιοι κάτοικοι της περιοχής, αυτοί που διέμεναν στις παράγκες, έπαιξαν στη «Συνοικία».

Καθώς οι βασικές προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας ταινίας δεν έπαψαν ποτέ να είναι το κεφάλαιο, το θέμα και το έμψυχο υλικό, οι σεναριογράφοι Κώστας Κοτζιάς και Τάσος Λειβαδίτης άφησαν για τέσσερις μήνες κάθε άλλη δουλειά τους, ο Αλεξανδράκης σταμάτησε τις ως τότε επικερδείς κινηματογραφικές εμφανίσεις του, ο Τάσος Ζωγράφος άρχισε να προετοιμάζει τα ντεκόρ. Οσο για τη Γεωργούλη, παράλληλα με τους ρόλους της πρωταγωνίστριας και της διευθύντριας παραγωγής, ανέλαβε και καθήκοντα φροντιστή.

« Είχα βγάλει έναν κατάλογο από πάρα πολλά μεταχειρισμένα και φθαρμένα ρούχα, σκεύη και έπιπλα που ήταν αδύνατον να βρεθούν αλλού εκτός από τα ίδια τα σπίτια του συνοικισμού » έγραφε η ηθοποιός στην «Ε.Τ.». « Η ποδιά με τα 100 μπαλώματα πάνω στα 100 άλλα μπαλώματα που φορά η Σαπφώ Νοταρά αποτελούσε το αναγκαίο υλικό για να δοθεί ο επιζητούμενος ρεαλισμός ».

Αφήνοντας στην άκρη την «ωραιοποιημένη Αθήνα» η ταινία παρουσιάζει στους θεατές, την Αθήνα της φτώχειας, της παρακμής, των μικροαπατεώνων που προσπαθούν να επιβιώσουν αλλά και της ελπίδας και των ονείρων. Η πρώτη προβολή της ταινίας έγινε με επεισόδια, καθώς αστυνομικές δυνάμεις προσπάθησαν να εμποδίσουν την είσοδο του κοινού. Σύμφωνα με τον υφυπουργό τύπου δυσφημούσε την εικόνα της ευημερούσας Ελλάδας. Η «Συνοικία το όνειρο» τιμήθηκε ωστόσο με δυο βραβεία στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Η ερμηνεία του ηθοποιού-θρύλου Μάνου Κατράκη και η κινηματογραφική χημεία της Αλίκης Γεωργούλη με τον Αλέκο Αλεξανδράκη, τοποθετούν τη συγκεκριμένη δημιουργία στα αριστουργήματα του ελληνικού κινηματογράφου.

Το τραγούδι

Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης με την αυθεντική λαϊκή αλλά και δραματική ερμηνεία του γίνεται ένας ακόμη «ρόλος» της ταινίας προσθέτοντας δραματουργικά στο συνολικό κλίμα αρτιότητας και υψηλής αισθητικής που τη χαρακτηρίζει. Το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά», ερμηνευμένο εκπληκτικά από τον Μπιθικώτση που εκείνα τα χρόνια συνεργαζόταν στενά με τον μεγάλο συνθέτη, έγινε «ύμνος» της φτωχολογιάς αντικατοπτρίζοντας μοναδικά τη σκληρή πραγματικότητα μιας Ελλάδας που προσπαθούσε με νύχια και με δόντια να επιβιώσει.

Το υπέροχο τραγούδι είναι σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη, μουσική Μίκη Θεοδωράκη και αρχική ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ερμηνεύτηκε και από τους Μαρία Φαραντούρη, Δημήτρη Μητροπάνο, Γιώργο Νταλάρα, Γιάννη Κότσιρα αλλά και πολλούς άλλους.

«Μικρά κι ανήλιαγα στενά
και σπίτια χαμηλά μου
βρέχει στη φτωχογειτονιά
βρέχει και στην καρδιά μου

Αχ ψεύτη κι άδικε ντουνιά
άναψες τον καημό μου
είσαι μικρός και δε χωράς
τον αναστεναγμό μου

Οι συμφορές αμέτρητες
δεν έχει ο κόσμος άλλες
φεύγουν οι μέρες μου βαριά
σαν της βροχής τις στάλες»

Eίναι η πρώτη και μοναδική ταινία που σκηνοθέτησε αποκλειστικά ο Αλέκος Αλεξανδράκης. O ίδιος ανέλαβε και την ευθύνη της παραγωγής βάζοντας όλα τα χρήματα που είχε στην τράπεζα (ως αμοιβή από τις ταινίες που πρωταγωνιστούσε) αλλά και και με την βοήθεια του σεναριογράφου Κώστα Κοτζιά που υποθήκευσε το σπίτι του και της (συζύγου του) Αλίκης Γεωργούλη που για να συμπληρώσει το απαιτούμενο κεφαλαίο δανείστηκε από φίλους της.

Ο Μίκης Θεοδωράκης ανέλαβε την μουσική επένδυση, το φυσικό σκηνικό της φτωχογειτονιάς βρέθηκε στην συνοικία του Ασυρμάτου και τα γυρίσματα άρχισαν. Mε την ολοκλήρωση των γυρισμάτων άρχισαν τα επόμενα προβλήματα. Αρχικά απαγορεύθηκε η προβολή της, καθώς εκείνα τα χρόνια η κυβέρνηση Καραμανλή προσπαθούσε να ανορθώσει την ελληνική οικονομία και να κάνει ελκυστική τη χώρα στους ξένους τουρίστες και επενδυτές και θεωρήθηκε πως η ταινία εμπόδιζε το έργο της, καθώς οι σκηνές φτώχειας και εξαθλίωσης που περιείχε κινδύνευαν να τους αποθαρρύνουν.

Ύστερα όμως από διαμαρτυρίες του τύπου, επιτράπηκε η προβολή μιας λογοκριμένης εκδοχής της και μόνο στα αστικά κέντρα. Μάλιστα, είχαν καλέσει και τον ίδιο τον Αλέκο Αλεξανδράκη να παρευρεθεί και να δει την ταινία του να λογοκρίνεται.

Ο σκηνοθέτης δεν πήγε, αλλά όταν ήρθε η ώρα να βγει η ταινία λογοκριμένη στις αίθουσες δήλωσε: «Από τη στιγμή που κόπηκε, δεν με αφορά. Στην ταινία εγώ υποδυόμουν τον ρόλο ενός ανθρώπου που βγαίνει από την φυλακή και μετά είναι η διαδρομή για να φτάσει στο σπίτι του. Αυτή η διαδρομή περνάει κάτω από την Ακρόπολη και βρίσκεται στην συνοικία κάτω από τον Ασύρματο.

Αυτή την σκηνή την έκοψαν. Έκοψαν όλες τις σκηνές με έναν τρελό τύπο που υποτίθεται πως ήταν στη συνοικία. Η ταινία πια δεν ήταν η ίδια…” Στις προβολές της ταινίας υπήρχαν αστυνομικοί που κατέγραφαν τα στοιχεία των θεατών. Έτσι, η ταινία «Συνοικία το Όνειρο», λόγω της λογοκρισίας της και παρόλο που έλαβε πολύ καλά σχόλια από τους κριτικούς, κατέληξε σε εισπρακτική αποτυχία. Έκοψε μόλις 74.427 εισιτήρια (αν και 4η σε 68 ταινίες).

Στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης απέσπασε τα βραβεία φωτογραφίας (Δήμος Σακελαρίου) και β’ ανδρικού ρόλου (Μάνος Κατράκης). Η ταινία γνώρισε τεράστια εισπρακτική επιτυχία καιρό αργότερα στο εξωτερικό και ειδικότερα στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. «Από εκεί βγήκαν τα λεφτά. Κέρδη ήταν τα ατελείωτα ταξίδια μας και οι γνωριμίες. Φιλίες που άνοιξαν και πυρκαγιές… Μόσχα, Πράγα, Κίεβο, Βουδαπέστη, Βουκουρέστι, Σόφια, Βερολίνο, Κούβα» γράφει στην αυτοβιογραφία της η Αλίκη Γεωργούλη, η οποία αποκαλύπτει πως το κόστος για τα γυρίσματα «ήταν 1.472.000 δραχμές, σχεδόν τα διπλά απ’ όσο κόστιζαν τότε οι ταινίες της Βουγιουκλάκη»!

Σύνοψη της υπόθεσης: Μια φτωχογειτονιά της Αθήνας, ο Ασύρματος, είναι το κέντρο του κόσμου για τους ανθρώπους που ζουν εκεί, και προσπαθούν με κάθε τρόπο να ξεφύγουν απ’τη φτώχεια και την ανέχεια. Ένας άρτι αποφυλακισμένος νέος, ο Ρίκος (Αλέκος Αλεξανδράκης), προσπαθεί να βγάλει χρήματα, την ίδια στιγμή που η αγαπημένη του (Αλίκη Γεωργούλη) βλέπει άλλους άνδρες, και ο αδερφός της (Μάνος Κατράκης) προσπαθεί να συνεισφέρει στα οικονομικά της οικογένειας. Ο Ρίκος θα σκαρφιστεί μια δουλειά αλλά θα ξοδέψει τα συγκεντρωμένα χρήματα.

Ένας από τους «συνεταίρους» του (Αλέκος Πέτσος) θα αυτοκτονήσει. Ο Ρίκος, η αγαπημένη του και ο αδερφός της, ηττημένοι και απογοητευμένοι εξαιτίας των προσδοκιών που δεν ευοδώθηκαν ποτέ, θα αναγκαστούν να συμβιβαστούν με την ωμή πραγματικότητα. Πρόκειται για μια ταινία γυρισμένη πάνω στα νεορεαλιστικά πρότυπα, με ένα πολύ δυνατό καστ ηθοποιών, η οποία εντυπωσίασε λόγω της ευαίσθητης σκηνοθετικής ματιάς του Αλέκου Αλεξανδράκη και των δυνατών κοινωνικών μηνυμάτων της.

Ηθοποιοί: Αλέκος Αλεξανδράκης, Αλίκη Γεωργούλη, Μάνος Κατράκης, Αλέκα Παϊζη, Σαπφώ Νοταρά, Θανάσης Μυλωνάς, Σπύρος Μουσούρης, Ηλέκτρα Καλαμίδα, Αθανασία Μουστάκα, Βάσος Ανδρονίδης, Κώστας Μπαλαδήμας, Γιώργος Βλαχόπουλος , Λάμπρος Κοτσίρης, Ελένη Καρπέτα, Αλέκος Πέτσος , Γιάννα Ολυμπίου, Τάσος Δαρίος, Εύα Ευαγγελίδου, Κώστας Μανιουδάκης, Αντώνης Βούλγαρης, Γιώργος Τζώρτζης
Σκηνοθεσία: Αλέκος Αλεξανδράκης
Σενάριο: Τάσος Λειβαδίτης, Κώστας Τζόγιας
Φωτογραφία: Δήμος Σακελλαρίου
Μουσική σύνθεση: Μίκης Θεοδωράκης
Τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης (Βρέχει στη φτωχογειτονιά)
Εταιρία παραγωγής: Ελληνική Κινηματογραφική Παραγωγή

Recommended For You