1869 η κατασκευή του «Ηλεκτρικού» της Αθήνας

«Ο σιδηρόδρομος ήρξατο τακτικώς εργαζόμενος από της τελευταίας Παρασκευής. Η συρροή των επιβατών είναι μεγίστη. Οι πάντες δ’ ομολογούσι τας μεγίστας ωφελείας, ας η κάταρξις του έργου τούτου υπισχνείται. Ευχόμεθα και αύθις, ίνα η μικρά αύτη γραμμή υπάρξει η αρχή του καθ’ όλην την επικράτειαν συμπλέγματος σιδηροδρόμων».

Με αυτόν τον τρόπο καλωσόριζε η εφημερίδα «Αἰών» τη σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας – Πειραιά, που εγκαινιάστηκε στις 27 Φεβρουαρίου του 1869.
Οι πρώτοι, ατμοκίνητοι συρμοί με τα ξύλινα βαγόνια έφταναν από τον Πειραιά μέχρι το Θησείο σε 19 λεπτά.

Θα χρειάζονταν σχεδόν 90 χρόνια για να φτάσει ο ηλεκτρικός στην Κηφισιά και να πάρει (περίπου) τη μορφή που ξέρουμε σήμερα…

Από τα πρώτα έργα κατασκευής της γραμμής

O «Ηλεκτρικός» εγκαινιάστηκε στις 27 Φεβρουαρίου 1869. Στην γραμμή λειτουργούσαν ατμοκίνητα τραίνα, τα οποία συνέδεαν την Αθήνα με τον Πειραιά και για την λειτουργία της ήταν υπεύθυνη η εταιρία Σιδηρόδρομοι Αθηνών Πειραιώς (Σ.Α.Π.).

Η γραμμή ηλεκτροδοτήθηκε το 1904 με την επωνυμία «Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι» (Ε.Η.Σ.) ενώ η εταιρία λειτουργίας μετονομάστηκε σε «Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι Αθηνών – Πειραιώς» (Η.Σ.Α.Π.) το 1976.

Στο σταθμό του Θησείου, 1880

Το 1889 ξεκινάει η διάνοιξη της σήραγγας από το Θησείο μέχρι την Ομόνοια. Έξι χρόνια αργότερα εγκαινιάζεται ο πρώτος σταθμός της Ομόνοιας, ο οποίος ήταν επίγειος.

Στα αριστερά της φωτογραφίας, ορθώνεται το σωζόμενο από την αρχαιότητα αυθεντικό τοίχωμα της Στοάς του Αττάλου (150 π.Χ.)

Ένα χρόνο αφού η Αθήνα γίνεται πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους, το 1835, κατατέθηκε η πρώτη πρόταση στην ελληνική κυβέρνηση από τον Φρειδερίκο Φεράλδη για κατασκευή σιδηροδρόμου, χωρίς να βρει αντίκρισμα. Την ίδια τύχη είχε οκτώ χρόνια αργότερα η πρόταση του Αλέξανδρου Ραγκαβή.

Το 1855, ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος κατέθεσε Νομοσχέδιο «περί συστάσεως σιδηροδρόμου απ’ Αθηνών εις Πειραιά», το οποίο δημοσιεύτηκε ως νόμος ΤΖ΄ στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 28 Δεκεμβρίου.

Σύμφωνα με το νόμο, ο σιδηρόδρομος χαρακτηρίστηκε έργο δημοσίας ανάγκης, προκειμένου να προβεί ο εργολάβος στις αναγκαίες εκποιήσεις οικοπέδων.

Το 1928 ξεκινούν οι εργασίες για την επέκταση του ηλεκτρικού, με την κατασκευή της σήραγγας Ομόνοια – Αττική

Τα εγκαίνια του σιδηροδρόμου είχαν προγραμματιστεί για τις 15 Φεβρουαρίου 1869, αλλά αναβλήθηκαν για τις 27 του ίδιου μήνα. Τελικά ήταν έτοιμος στις 17 Φεβρουαρίου αυτού του έτους και την ίδια ημέρα η ΣΑΠ προχώρησε στο πρώτο δοκιμαστικό δρομολόγιο.

1912: Στρατιώτες και πολίτες περιμένουν τον ηλεκτρικό στο Μοναστηράκι

Στις 27 Φεβρουαρίου 1869 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της σιδηροδρομικής γραμμής Θησείον – Πειραιάς, με επιβάτες στο πρώτο δρομολόγιο τη Βασίλισσα Όλγα, τον πρωθυπουργό Θρασύβουλο Ζαΐμη, υπουργούς, στρατιωτικούς, διπλωμάτες, άλλους επισήμους και δημοσιογράφους.

Η πρώτη ατμομηχανή με έξι βαγόνια κάλυπτε τη διαδρομή των 8,5 χιλιομέτρων από το Θησείο στον Πειραιά σε περίπου 19 λεπτά.

Ο σταθμός Ομόνοιας 1925

Καθώς η κυκλοφορία της γραμμής αυξανόταν οι απλές στάσεις άρχισαν να γίνονται σταθμοί με αποβάθρες. Το 1882 εγκαινιάστηκαν οι σταθμοί του Φαλήρου και του Μοσχατου. Αρχικά η γραμμή ήταν μονή, αλλά μέχρι το 1904, είχε μετατραπεί σε διπλή, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα.

ξύλινος συρμός μεταξύ Μοσχάτου και Φαλήρου

Η ηλεκτροδότηση της γραμμής Πειραιάς – Ομόνοια εγκαινιάστηκε στις 16 Σεπτεμβρίου του 1904. Όμως τόσο η ηλεκτροδότηση, όσο κι η σήραγγα στην Ομόνοια, δείγματα νέων τεχνολογιών, αντιμετωπίζονταν με επιφύλαξη από πολλούς επιβάτες.

Σε ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «Καιροί» στις 18 Σεπτεμβρίου του 1904, ο χρονογράφος με το ψευδώνυμο «Φαληριώτης» περιγράφει έναν διάλογο με θέμα τον ηλεκτρικό, πλέον, σιδηρόδρομο, ανάμεσα σε ένα επιβάτη που επιθυμούσε να αγοράσει ένα εισιτήριο πρώτης θέσεως, κι ένα σιδηροδρομικό υπάλληλο:

– Ἕνα διὰ τὸ Φάληρον πρώτης.

– Μετ’ ἐπιστροφῆς;

– Ἀπλοῦν, ἀπλοῦν. Δὲν μπορῶ νὰ εἶμαι βέβαιος ἄν θὰ φθάσω ζωντανός…

Το “Θηρίο” στην οδό Γ’ Σεπτεμβρίου το 1902. Το τρένο αυτό ένωνε την Αττική με την Κηφισιά.

Ο Ξύλινος συρμός

Συρμός στον Πειραιά το 1979

Ο ξύλινος συρμός ήταν η παλαιότερη σειρά αυτοκινηταμάξων που υπήρξε στο δίκτυο του Μετρό της Αθήνας. Ήταν εξάδυμες και ηλεκτροκίνητες και κατασκευάστηκαν από τις εταιρίες Brume Marpent/Deso Uches David & Sie και Thomson Houston. Χωρούσαν μέχρι 714 επιβάτες.

Το 1904, με τον εξηλεκτρισμό της γραμμής 1 του Μετρό, δρομολογούνται νέες Βελγικές αυτοκινητάμαξες, οι οποίες θα έχουν το μεγαλύτερο μέρος τον δρομολογίων. Οι εν λόγω αυτοκινητάμαξες, αντικαταστάθηκαν από τις αυτοκινητάμαξες 5ης, 6ης και 7ης παραλαβής, σταδιακά από το 1957, και βγήκαν πλήρως από την κυκλοφορία στις αρχές του 1980.

Ακολουθούν μερικές φωτογραφίες από τον ιστορικό ξύλινο συρμό μέσα από τον φακό του Art in Scale