«Όσο ταπεινό και αν είναι το σπίτι σου, δεν υπάρχει άλλο μέρος σαν και αυτό».—Τζον Χάουαρντ Πέιν.

ΣΤΗΝ αρχή ήρθε ο πόλεμος, ένας πόλεμος που ποτέ δεν τερματίστηκε. Έπειτα ήρθε η ξηρασία, μια ξηρασία που ποτέ δεν κόπασε. Αμέσως ακολούθησε η πείνα. Και οι άνθρωποι έκαναν το μόνο πράγμα που μπορούσαν—εγκατέλειψαν τα σπίτια τους για να βρουν νερό, τροφή και εργασία.

Έφταναν κατά χιλιάδες στο συνοριακό σταθμό. Τα τελευταία χρόνια, όμως, η γειτονική χώρα είχε ήδη δεχτεί ένα εκατομμύριο πρόσφυγες και δεν επρόκειτο να δεχτεί άλλους. Αστυνομικοί με ρόπαλα φρουρούσαν τα σύνορα ώστε να μην περάσει κανείς.

Κάποιος τοπικός υπάλληλος της υπηρεσίας μετανάστευσης περιέγραψε χωρίς περιστροφές τους λόγους για αυτή την αναχαίτιση του αυξανόμενου κύματος προσφύγων. «Δεν πληρώνουν φόρους. Καταστρέφουν τους δρόμους. Κόβουν τα δέντρα. Σπαταλούν το νερό. Όχι, δεν θέλουμε άλλους».

Τέτοιες τραγικές σκηνές είναι πολύ συνηθισμένες. Ξεριζωμένοι άνθρωποι ανακαλύπτουν ότι είναι ολοένα και δυσκολότερο να βρουν έναν νέο τόπο για να ριζώσουν. «Όσο αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που αναζητούν προστασία, τόσο αυξάνεται και η απροθυμία των κρατών να προσφέρουν αυτή την προστασία», εξήγησε μια πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας.

Οι τυχεροί οι οποίοι καταφέρνουν να φτάσουν σε ένα στρατόπεδο προσφύγων μπορεί να βρίσκουν κάποια ασφάλεια, αλλά σπάνια νιώθουν σαν στο σπίτι τους. Οι καταστάσεις δε που επικρατούν στο στρατόπεδο ίσως δεν είναι καθόλου ιδανικές.

Η Ζωή σε Στρατόπεδα Προσφύγων

«Μπορεί να πεθάνεις [στο σπίτι] από σφαίρα, αλλά εδώ [στο στρατόπεδο προσφύγων] τα παιδιά σου θα πεθάνουν από την πείνα», παραπονέθηκε ένας Αφρικανός πρόσφυγας. Όπως ανακάλυψε αυτός ο απελπισμένος πατέρας, σε πολλά στρατόπεδα υπάρχουν μόνιμες ελλείψεις τροφίμων και νερού καθώς και ανεπαρκείς εγκαταστάσεις υγιεινής και ικανοποιητικής στέγασης. Οι λόγοι είναι απλοί. Οι αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες ξαφνικά κατακλύζονται από πολλές χιλιάδες πρόσφυγες, ίσως ήδη αγωνίζονται να θρέψουν τους δικούς τους πολίτες. Δεν μπορούν να προσφέρουν πολλή βοήθεια στα πλήθη που εμφανίζονται απρόοπτα στην πόρτα τους. Και τα πλουσιότερα κράτη, καθώς αντιμετωπίζουν τα δικά τους προβλήματα, ίσως είναι απρόθυμα να βοηθήσουν υποστηρίζοντας τους πολυάριθμους πρόσφυγες σε άλλες χώρες.

Όταν πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι έφυγαν από κάποια αφρικανική χώρα το 1994, αναπόφευκτα στα στρατόπεδα προσφύγων, τα οποία στήθηκαν βιαστικά, δεν υπήρχε νερό και κατάλληλες εγκαταστάσεις υγιεινής. Ως αποτέλεσμα, ξέσπασε επιδημία χολέρας η οποία σκότωσε χιλιάδες ανθρώπους προτού τεθεί τελικά υπό έλεγχο. Τα πράγματα επιδεινώθηκαν όταν ένοπλοι στρατιώτες αναμείχθηκαν με τους άμαχους πρόσφυγες και γρήγορα ανέλαβαν τη διανομή των προμηθειών. Αυτό δεν ήταν το μόνο πρόβλημα. «Η παρουσία ένοπλων στοιχείων ανάμεσα στους πληθυσμούς των προσφύγων έχει εκθέσει τους αμάχους σε αυξανόμενους κινδύνους. Τους έχει κάνει ευάλωτους στον εκφοβισμό, στην παρενόχληση και στη στρατολόγηση διά της βίας», λέει μια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών.

Οι ντόπιοι κάτοικοι ίσως υποφέρουν και αυτοί από την τεράστια εισροή πεινασμένων προσφύγων. Στις Μεγάλες Λίμνες, μια περιοχή της Αφρικής, κάποιοι υπεύθυνοι παραπονέθηκαν: «[Οι πρόσφυγες] κατέστρεψαν τα αποθέματα τροφίμων μας, κατέστρεψαν τους αγρούς μας, τα ζώα μας, τα εθνικά μας πάρκα, προκάλεσαν πείνα και έγιναν η αιτία για την εξάπλωση επιδημιών . . . [Αυτοί] ωφελούνται από τα τρόφιμα που προσφέρονται ως βοήθεια, ενώ εμείς δεν παίρνουμε τίποτα».

Ωστόσο, το πιο ακανθώδες πρόβλημα ίσως είναι το γεγονός ότι πολλά προσωρινά στρατόπεδα προσφύγων γίνονται τελικά μόνιμες εγκαταστάσεις. Λόγου χάρη, σε μια χώρα της Μέσης Ανατολής, γύρω στους 200.000 πρόσφυγες συνωστίζονται σε ένα στρατόπεδο το οποίο αρχικά είχε στηθεί για να στεγάσει το ένα τέταρτο αυτού του αριθμού. «Δεν έχουμε πού να πάμε», εξήγησε με πικρία ένας από αυτούς. Οι πολυβασανισμένοι αυτοί πρόσφυγες αντιμετωπίζουν σοβαρούς περιορισμούς σε σχέση με την εργασία στη χώρα που τους φιλοξενεί, και υπολογίζεται ότι μέχρι και το 95 τοις εκατό από αυτούς είναι άνεργοι ή υποαπασχολούμενοι. «Ειλικρινά δεν ξέρω πώς εξασφαλίζουν τα προς το ζην», ομολόγησε κάποιος υπεύθυνος για τους πρόσφυγες.

Αλλά αν οι συνθήκες φαίνονται άσχημες στα στρατόπεδα προσφύγων, ίσως είναι ακόμη χειρότερες για τα εκτοπισμένα άτομα τα οποία δεν μπορούν να φύγουν από τη χώρα τους.

Τα Δεινά των Εκτοπισμένων

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, «το μέγεθος και η έκταση αυτού του προβλήματος, ο ανθρώπινος πόνος που προκαλεί, καθώς και η επίδρασή του στη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, δικαιολογημένα έχουν καταστήσει τον εσωτερικό εκτοπισμό ζήτημα μεγάλης διεθνούς ανησυχίας». Για αρκετούς λόγους, αυτοί οι άνθρωποι που βρίσκονται μακριά από το σπίτι τους είναι συνήθως πιο ευάλωτοι από τους πρόσφυγες.

Καμία διεθνής οργάνωση δεν ενδιαφέρεται για την ευημερία των εκτοπισμένων ατόμων και συχνά η απελπιστική τους κατάσταση προβάλλεται ελάχιστα από τα μέσα ενημέρωσης. Οι κυβερνήσεις τους, βυθισμένες σε στρατιωτικές διαμάχες του ενός ή του άλλου είδους, μπορεί να είναι απρόθυμες ή ανίκανες να τους προστατέψουν. Συχνά, χωρίζονται οικογένειες καθώς εγκαταλείπουν τις επικίνδυνες ζώνες. Αναγκασμένοι να ταξιδεύουν συνήθως με τα πόδια, μερικοί εκτοπισμένοι δεν καταφέρνουν καν να φτάσουν ζωντανοί σε κάποιον ασφαλέστερο τόπο.

Πολλοί από αυτούς τους ξεριζωμένους ανθρώπους αναζητούν καταφύγιο σε πόλεις, όπου περιορίζονται σε μια άθλια ζωή σε παράγκες ή σε εγκαταλειμμένα κτίρια. Άλλοι συγκεντρώνονται σε πρόχειρους καταυλισμούς, οι οποίοι μερικές φορές δέχονται ένοπλες επιθέσεις. Συνήθως, το ποσοστό θνησιμότητας ανάμεσα σε αυτά τα άτομα είναι υψηλότερο από το ποσοστό κάθε άλλης ομάδας ανθρώπων στη χώρα.

Ακόμη και οι καλοπροαίρετες προσπάθειες παροχής βοήθειας για την ανακούφιση των εκτοπισμένων μπορεί τελικά να φέρουν αρνητικά αποτελέσματα. Η Κατάσταση των Προσφύγων του Κόσμου—2000 (The State of the World’s Refugees 2000) εξηγεί: «Την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις οι οποίες δρουν σε σπαρασσόμενες από τον πόλεμο χώρες έσωσαν χιλιάδες ζωές και βοήθησαν πολύ στην απάλυνση του ανθρώπινου πόνου. Ένα από τα σπουδαιότερα μαθήματα της δεκαετίας, ωστόσο, ήταν ότι σε εμπόλεμες καταστάσεις η ανθρωπιστική δράση μπορεί εύκολα να βρεθεί υπό τον έλεγχο των εμπόλεμων μερών, με το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα να ενισχυθούν οι θέσεις των αρχών που ευθύνονται για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επίσης, η υλική βοήθεια που παρέχουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις είναι δυνατόν να τροφοδοτεί πολεμικούς προϋπολογισμούς, στηρίζοντας και παρατείνοντας τον πόλεμο».

Αναζήτηση ενός Καλύτερου Τρόπου Ζωής

Εκτός από τους πρόσφυγες και τα εσωτερικώς εκτοπισμένα άτομα, παρατηρείται ένα αυξανόμενο κύμα οικονομικών προσφύγων. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για αυτό. Το χάσμα ανάμεσα στις πλούσιες και στις φτωχές χώρες του κόσμου εξακολουθεί να μεγαλώνει, και τα τηλεοπτικά προγράμματα προβάλλουν καθημερινά τον πλούσιο τρόπο ζωής ορισμένων χωρών σε μερικούς από τους πιο φτωχούς πολίτες της υδρογείου. Τα ταξίδια σε όλα τα μέρη του κόσμου έχουν γίνει ευκολότερα και τα σύνορα γίνονται ολοένα και πιο διαπερατά. Οι εμφύλιοι πόλεμοι, καθώς και οι εθνικές και οι θρησκευτικές διακρίσεις, παρέχουν επίσης ισχυρό κίνητρο προκειμένου να μετακινούνται οι άνθρωποι σε πιο ευημερούσες χώρες.

Μολονότι, όμως, μερικοί μετανάστες—ιδιαίτερα εκείνοι που ήδη έχουν συγγενείς στις βιομηχανοποιημένες χώρες—κατορθώνουν να πετύχουν μετά τη μετακίνησή τους, άλλοι καταλήγουν να καταστρέψουν τη ζωή τους. Εκείνοι που πέφτουν στα χέρια «δουλεμπόρων» αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο κίνδυνο. (Βλέπε τα συνοδευτικά πλαίσια.) Μια οικογένεια θα ήταν καλό να εξετάσει προσεκτικά αυτούς τους κινδύνους πριν μεταναστεύσει για οικονομικούς λόγους.

Το 1996 ένα παλιό πλοίο ανατράπηκε στη Μεσόγειο Θάλασσα και πνίγηκαν 280 άνθρωποι. Τα θύματα ήταν μετανάστες από την Ινδία, το Πακιστάν και τη Σρι Λάνκα οι οποίοι είχαν πληρώσει 6.000 ως 8.000 δολάρια (περ. 6.600 ως 8.800 ευρώ) για να περάσουν στην Ευρώπη. Πριν από το ναυάγιο είχαν ήδη υποστεί πείνα, δίψα και σωματική κακομεταχείριση επί εβδομάδες. Το «ταξίδι τους προς την ευημερία» μετατράπηκε σε εφιάλτη ο οποίος κατέληξε σε τραγωδία.

Ουσιαστικά, κάθε πρόσφυγας, εκτοπισμένος ή λαθρομετανάστης έχει το δικό του εφιάλτη να διηγηθεί. Όποιος και αν είναι ο λόγος για τον οποίο αυτοί οι άνθρωποι έχουν ξεριζωθεί από τα σπίτια τους—είτε είναι πόλεμος είτε διώξεις είτε φτώχεια—η ταλαιπωρία τους προκαλεί τα ερωτήματα: Θα λυθεί ποτέ αυτό το πρόβλημα; Ή μήπως η πλημμύρα των προσφύγων απλώς θα συνεχίσει να αυξάνεται;

Η κατάσταση που περιγράφεται παραπάνω έλαβε χώρα το Μάρτιο του 2001 σε κάποια ασιατική χώρα. Ωστόσο, παρόμοια προβλήματα έχουν προκύψει επίσης σε μερικές αφρικανικές χώρες.

Η Δυστυχία των Λαθρομεταναστών

Εκτός από τους πρόσφυγες και τα εκτοπισμένα άτομα, υπάρχουν κάπου 15 με 30 εκατομμύρια «λαθρομετανάστες» σε όλο τον κόσμο. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι άνθρωποι οι οποίοι ελπίζουν ότι θα ξεφύγουν από τη φτώχεια—ίσως ακόμη και από την προκατάληψη και τις διώξεις—πηγαίνοντας σε πλουσιότερες χώρες.

Εφόσον οι δυνατότητες για νόμιμη μετανάστευση έχουν ελαττωθεί τα πρόσφατα χρόνια, έχει εμφανιστεί ένα νέο παράνομο εμπόριο μεταναστών. Μάλιστα η διακίνηση μεταναστών έχει γίνει τώρα κερδοφόρα επιχείρηση για τα διεθνή συνδικάτα του εγκλήματος. Κάποιοι ερευνητές υπολογίζουν ότι αποφέρει κέρδη 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων (περ. 13,2 δισ. ευρώ) το χρόνο, με πολύ μικρό κίνδυνο για τους εμπόρους. Ο Πίνο Αρλάκι, αναπληρωτής γενικός γραμματέας κάποιας οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών, αποκάλεσε τη διακίνηση μεταναστών «την πιο γοργά αναπτυσσόμενη αγορά του υποκόσμου σε διεθνές επίπεδο».

Οι λαθρομετανάστες δεν έχουν ουσιαστικά καμία νομική προστασία, και τα διαβατήριά τους κατάσχονται πάντοτε από τους «δουλεμπόρους». Τέτοιοι μετανάστες είναι δυνατόν να απασχολούνται σε άθλια εργοστάσια, σε σπίτια, στην αλιεία ή σε αγροτικές εργασίες. Μερικές γυναίκες καταλήγουν να γίνουν πόρνες. Αν τους πιάσουν οι αρχές, πιθανότατα θα σταλούν και πάλι στη χώρα τους χωρίς να έχουν καθόλου χρήματα. Αν διαμαρτυρηθούν για τις άθλιες συνθήκες εργασίας τους, μπορεί να υποστούν ξυλοδαρμό ή σεξουαλική κακοποίηση, ή ακόμη μπορεί οι οικογένειές τους, πίσω στον τόπο τους, να δεχτούν απειλές για άσκηση βίας.

Συχνά οι εγκληματικές συμμορίες δελεάζουν τους πιθανούς μετανάστες με υποσχέσεις για υψηλόμισθες εργασίες. Ως αποτέλεσμα, μια φτωχή οικογένεια ίσως να υποθηκεύσει όλα τα υπάρχοντά της για να στείλει ένα μέλος της στην Ευρώπη ή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν ο μετανάστης δεν μπορεί να πληρώσει τα έξοδά του, αναμένεται από αυτόν να δουλέψει για να ξεπληρώσει το χρέος, το οποίο μπορεί να φτάνει τα 40.000 δολάρια (περ. 44.000 ευρώ). Η “νέα ζωή” που του υποσχέθηκαν καταλήγει να μοιάζει περισσότερο με δουλεία.

Χαμένη Αθωότητα

Η οικογένεια της Σίρι ζούσε στους λόφους της Νοτιοανατολικής Ασίας όπου οι γονείς της καλλιεργούσαν τους ορυζώνες τους. Κάποια μέρα μια γυναίκα είπε στους γονείς της ότι μπορούσε να βρει για τη Σίρι μια καλοπληρωμένη εργασία στην πόλη. Ήταν δύσκολο να αρνηθούν την προσφορά της, ύψους 2.000 δολαρίων (περ. 2.200 ευρώ)—μια μικρή περιουσία για τους αγρότες των λόφων. Σύντομα, ωστόσο, η Σίρι βρέθηκε παγιδευμένη σε ένα πορνείο. Οι ιδιοκτήτες τής είπαν ότι για να κερδίσει την ελευθερία της, θα έπρεπε να τους αποπληρώσει το ποσό των 8.000 δολαρίων (περ. 8.800 ευρώ). Τότε, η Σίρι ήταν 15 χρονών.

Η Σίρι δεν μπορούσε να αποπληρώσει αυτό το χρέος. Με ξυλοδαρμούς και σεξουαλική κακοποίηση την εξανάγκαζαν να συνεργάζεται. Όσο καιρό θα τους ήταν χρήσιμη, δεν θα την άφηναν ποτέ ελεύθερη. Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι πολλές τέτοιες πόρνες τελικά ελευθερώνονται—αλλά μόνο και μόνο για να επιστρέψουν στα χωριά τους και να πεθάνουν από AIDS.

Αυτό το είδος εμπορίου ακμάζει και σε άλλα μέρη του κόσμου. Μια έκθεση του 1999 με τίτλο Διεθνές Εμπόριο Γυναικών με Προορισμό τις Ηνωμένες Πολιτείες (International Trafficking in Women to the United States) υπολόγιζε ότι 700.000 με 2.000.000 γυναίκες και παιδιά πουλιούνται κάθε χρόνο, πολλοί από αυτούς για πορνεία. Μερικοί μπορεί να εξαπατηθούν, άλλοι απλώς πέφτουν θύματα απαγωγής, αλλά στην ουσία όλοι εξαναγκάζονται να εργαστούν παρά τη θέλησή τους. Μια έφηβη από την Ανατολική Ευρώπη η οποία σώθηκε από ένα κύκλωμα πορνείας είπε σχετικά με τους αιχμαλωτιστές της: «Ποτέ δεν πίστευα ότι μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο. Αυτοί οι άνθρωποι είναι κτήνη».

Μερικά άτυχα θύματα τα έχουν πάρει ακόμη και μέσα από στρατόπεδα προσφύγων, όπου δεν μπορεί κανείς να αντισταθεί σε υποσχέσεις για εργασίες και πολλά χρήματα στην Ευρώπη ή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αναζήτηση καλύτερης ζωής έχει οδηγήσει αμέτρητες γυναίκες σε σεξουαλική υποδούλωση.

Υπολογίστε το Κόστος Πριν Μεταναστεύσετε για Οικονομικούς Λόγους

Έχοντας υπόψη τις πολλές εγκληματικές συμμορίες που περιλαμβάνονται στη διακίνηση μεταναστών και τη δυσκολία της νόμιμης μετανάστευσης σε χώρες του αναπτυγμένου κόσμου, οι σύζυγοι και πατέρες πρέπει να εξετάσουν προσεκτικά τις ακόλουθες ερωτήσεις πριν αποφασίσουν.

 1. Είναι η οικονομική μας κατάσταση πράγματι τόσο απελπιστική ώστε ένα μέλος της οικογένειας ή ολόκληρη η οικογένεια να πρέπει να μετακινηθεί σε μια χώρα στην οποία οι μισθοί είναι υψηλότεροι;
2. Πόσο μεγάλο θα είναι το χρέος που θα βάλουμε για το ταξίδι, και πώς θα το αποπληρώσουμε;
3. Αξίζει να χωριστεί η οικογένεια για οικονομικά πλεονεκτήματα τα οποία ίσως αποδειχτούν μη ρεαλιστικά; Πολλοί λαθρομετανάστες είναι ουσιαστικά αδύνατον να βρουν μόνιμη απασχόληση στις αναπτυγμένες χώρες.
4. Θα πρέπει να πιστέψω τις ιστορίες για μεγάλους μισθούς και κοινωνικές παροχές; Η Αγία Γραφή λέει ότι «ο άπειρος πιστεύει κάθε λόγο, αλλά ο οξυδερκής εξετάζει τα βήματά του».—Παροιμίες 14:15.
5. Ποια εγγύηση έχω ότι δεν θα πέσουμε στα χέρια κάποιας εγκληματικής οργάνωσης;
6. Αν έχει οργανώσει το ταξίδι μια τέτοια εγκληματική ομάδα, έχω καταλάβει ότι η σύζυγός μου—ή η κόρη μου—θα μπορούσε να εξαναγκαστεί να εργάζεται ως πόρνη;
7. Αντιλαμβάνομαι ότι αν μπω σε μια χώρα ως λαθρομετανάστης ίσως να μην μπορέσω να αποκτήσω σίγουρη απασχόληση και μπορεί να απελαθώ, χάνοντας όλα τα χρήματα τα οποία επένδυσα στο ταξίδι;
8. Θα ήθελα να γίνω λαθρομετανάστης ή να καταφύγω σε ανέντιμα μέσα προκειμένου να πάρω άδεια εισόδου σε μια πλουσιότερη χώρα;—Ματθαίος 22:21· Εβραίους 13:18.