Σύμφωνα με το πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, το οποίο είχαν εκπονήσει οι αρχιτέκτονες Σταμάτης Κλεάνθης και Εδουάρδος Σάουμπερτ, το κέντρο της πρωτεύουσας θα ήταν η σημερινή πλατεία Ομονοίας, δεδομένου ότι εκεί θα χτίζονταν τα βασιλικά ανάκτορα.
Προβλεπόταν επομένως η χάραξη μεγάλων δρόμων, ένας από τους οποίους θα ήταν η οδός Αθηνάς. Το αρχικό σχέδιο τροποποιήθηκε, γιατί ήταν πολυδάπανο και γιατί αποφασίστηκε να γίνει η ανέγερση των ανακτόρων στο λόφο του Αγίου Αθανασίου (= τη σημερινή πλατεία Συντάγματος).
Παρά ταύτα η οδός Αθηνάς εξακολουθούσε να αποτελεί έναν από τους βασικούς δρόμους των Αθηνών. Ιδιαίτερα από τα τέλη του 19ου αιώνα είχε μεταβληθεί σε μεγάλο εμπορικό κέντρο. Σ’ αυτό συνέβαλε κυρίως η κατασκευή των εγκαταστάσεων της νέας Δημοτικής Αγοράς. Το συγκρότημα άρχισε να οικοδομείται από το Δήμο Αθηναίων το 1878 και αποπερατώθηκε το 1886. Εκεί στεγάστηκαν κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, λαχανοπωλεία και άλλα καταστήματα. Αυτά τα νοίκιαζε η Δημοτική αρχή με πλειοδοτική δημοπρασία (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 18ης Απριλίου 1915).
Παράλληλα από τις αρχές του 20ου αιώνα στην οδό Αθηνάς άρχισε να αναπτύσσεται και το μικρεμπόριο. Μικροπωλητές έστηναν τους πάγκους τους στη μέση του δρόμου και πουλούσαν προϊόντα κάθε λογής. Έγραφε ο Θεόδωρος Βελλιανίτης στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ (φύλλο της 2ας Φεβρουαρίου 1926): «Είδον πωλούμενον τέιον εις τα καροτσάκια, αρωματικούς σάπωνας, αρώματα, ξυριστικάς μηχανάς, μεταξίνους κνημοδέτας (= γυναικείες κάλτσες), λάμπες πετρελαίου, καναρίνια, κυνηγετικούς σκύλους, πιατικά, φλιτζάνια.
Και δεν είναι μόνον αυτά. Εκεί μεταφέρουν οι χωρικοί της Αττικής τα καλάθια με τα αυγά, τα κοτόπουλά των, τα ποικίλα λαχανικά, παστουρμά και λουκάνικα. Και μαζί με αυτά κατάκεινται παλαιά βιβλία, παλαιαί στρατιωτικαί αρβύλαι, ενδύματα μεταχειρισμένα κ.ά.. Όλα ταύτα είναι χυμένα εις τον δρόμον. Εις την απερίγραπτον ταύτην εμπορικήν τύρβην (= θόρυβο) υπάρχουν εστημέναι φωτογραφικαί μηχαναί απαθανατίζουσαι τους ευσταλείς χωρικούς και τους αφικνουμένους από τας επαρχίας νεοσυλλέκτους […]».
Στη διασταύρωση των οδών Αθηνάς και Ερμού κατά τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχε σταθμός αμαξών κλειστού τύπου (= οι περίφημες αγγλικές «βικτώριες») καθώς και ιππήλατων κάρων για τη μεταφορά εμπορευμάτων, ενώ σ’ όλη την έκταση του εμπορικού δρόμου είχαν ανοίξει παντοπωλεία και μαγειρεία (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 27ης Μαΐου 1910).
Στον πολύβουο αυτό δρόμο είχαν ανεγερθεί ορισμένα από τα ωραιότερα οικοδομήματα της πόλης. Κάποια από αυτά άντεξαν στη φθορά που επιφέρει ο χρόνος και κοσμούν και σήμερα την οδό Αθηνάς, όπως:
Το τετραώροφο ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος» στη συμβολή της πλατείας Ομονοίας με την οδό Αθηνάς. Το κτίριο οικοδομήθηκε το 1889 βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ernst Ziller, με δωρεά του ευεργέτη Ιωάννη Μπάγκα.
Το ξενοδοχείο «Μπάγκειον», απέναντι από το προηγούμενο. Χτίστηκε μεταξύ των ετών 1890 – 1894, σε χώρο όπου προϋπήρχε οικία, στην οποία διέμενε ως το 1883 η οικογένεια του Χαρίλαου Τρικούπη.
Το τριώροφο ξενοδοχείο «Βενετία» που δεσπόζει στη γωνία των οδών Αθηνάς και Ευριπίδου. Χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα.
Η οικία Α. Κατσανδρή (Αθηνάς 51). Το κτίριο, με κατοικία στον όροφο και καταστήματα στο ισόγειο, οικοδομήθηκε το 1878 βάσει σχεδίων του Ernst Ziller.
Το δημοτικό μέγαρο (Αθηνάς 61 – 63). Η ανέγερσή του αποφασίστηκε το 1871 επί δημαρχίας Παναγή Κυριακού ( διατέλεσε δήμαρχος Αθηναίων από το 1870 έως το 1879). Η μελέτη και τα σχέδια έγιναν το 1872 από τον αρχιτέκτονα Παναγιώτη Κάλκο και η οικοδομή είχε ολοκληρωθεί το 1874
(Πηγή: ηλεκτρονική έκδοση του Αρχείου Νεότερων Μνημείων της πόλης των Αθηνών).
Ένα από τα κτίρια που κοσμούσαν την οδό Αθηνάς κατά τα τέλη του 19ου και τις πρώτες δεκαετίες του 20ουαιώνα ήταν το Δημοτικό Θέατρο. Χτίστηκε ύστερα από πολλές περιπέτειες (βάσει σχεδίων που έκανε τελικά ο Ernst Ziller) και λειτούργησε κατά διαστήματα από το 1888. Είχε χωρητικότητα 1.500 θεατών. Σ’ αυτό έδιναν παραστάσεις κυρίως μεγάλοι ευρωπαϊκοί θίασοι (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 5ης Φεβρουαρίου 1902).
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή χρησιμοποιήθηκε ως χώρος προσωρινής στέγασης προσφύγων. Από το 1928 αποφασίστηκε η επαναλειτουργία του, αλλά το κόστος επισκευής του κρίθηκε υπέρογκο. Το 1939 ο Κωνσταντίνος Κοτζιάς, υπουργός διοικήσεως πρωτευούσης επί δικτατορίας Μεταξά και πρώην δήμαρχος Αθηναίων (από το 1934 έως το 1936), το κατεδάφισε.
Στη θέση του διαμορφώθηκε η πλατεία Κοτζιά, ίσως για να τιμηθεί ο άνθρωπος, ο οποίος συντέλεσε στην καταστροφή ενός αρχιτεκτονήματος μεγάλης αισθητικής αξίας.
https://chronontoulapo.wordpress.com/
