Σε αυτό το θέμα επικρατεί μεγάλη διχογνωμία μεταξύ των λογίων. Ωστόσο, σχετικά με τις γλώσσες που χρησιμοποιούνταν στην Παλαιστίνη όταν ο Ιησούς Χριστός ήταν στη γη, ο καθηγητής Τζ. Έρνεστ Ράιτ δηλώνει: «Χωρίς αμφιβολία, στους δρόμους των μεγάλων πόλεων ακούγονταν διάφορες γλώσσες. Προφανώς, η ελληνική και η αραμαϊκή ήταν οι πιο κοινές, και οι περισσότεροι αστικοί πληθυσμοί καταλάβαιναν πιθανότατα και τις δύο, ακόμη και σε “μοντέρνες” ή “δυτικές” πόλεις όπως η Καισάρεια και η Σαμάρεια όπου συνηθιζόταν περισσότερο η ελληνική. Ίσως άκουγε κανείς τους Ρωμαίους στρατιώτες και αξιωματικούς να συζητούν στη λατινική, ενώ οι ορθόδοξοι Ιουδαίοι μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιούσαν στις μεταξύ τους συνομιλίες ένα μεταγενέστερο εβραϊκό ιδίωμα—μια γλώσσα που ξέρουμε ότι δεν ήταν ούτε η κλασική εβραϊκή ούτε η αραμαϊκή, παρά τις ομοιότητες που παρουσίαζε και με τις δύο». Αναλύοντας περαιτέρω το θέμα της γλώσσας που μιλούσε ο Ιησούς Χριστός, ο καθηγητής Ράιτ λέει: «Έχει υπάρξει πολλή αντιλογία για το ποια γλώσσα μιλούσε ο Ιησούς. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν μιλούσε την ελληνική ή τη λατινική, αλλά όταν δίδασκε στη διακονία του χρησιμοποιούσε κατά κανόνα είτε την αραμαϊκή είτε την ιδιαίτερα εξαραμαϊσμένη δημώδη εβραϊκή. Όταν ο Παύλος απευθύνθηκε στον όχλο στο Ναό, λέγεται ότι μίλησε στην εβραϊκή. (Πρ 21:40) Οι λόγιοι γενικά θεωρούν ότι αυτό σημαίνει στην αραμαϊκή, αλλά πολύ πιθανόν να χρησιμοποιούσαν τότε οι Ιουδαίοι ως κοινή γλώσσα κάποια μορφή δημώδους εβραϊκής».—Βιβλική Αρχαιολογία (Biblical Archaeology), 1962, σ. 243.

Ενδεχομένως ο Ιησούς και οι πρώτοι μαθητές του, όπως ο απόστολος Πέτρος, να μιλούσαν, τουλάχιστον σε κάποιες περιπτώσεις, την αραμαϊκή της Γαλιλαίας, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι τη νύχτα που συνελήφθη ο Χριστός ειπώθηκε στον Πέτρο: «Σίγουρα και εσύ από αυτούς είσαι, γιατί και η διάλεκτός σου σε προδίδει». (Ματ 26:73) Αφορμή για αυτό μπορεί να στάθηκε το ότι ο απόστολος χρησιμοποίησε σε εκείνη την περίπτωση την αραμαϊκή της Γαλιλαίας, μολονότι αυτό δεν είναι βέβαιο, ή μπορεί να μίλησε σε ένα εβραϊκό ιδίωμα της Γαλιλαίας—διάλεκτο διαφορετική από αυτήν που χρησιμοποιούσαν στην Ιερουσαλήμ ή αλλού στην Ιουδαία. Πρωτύτερα, όταν ο Ιησούς είχε πάει στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας και είχε μπει στη συναγωγή εκεί, διάβασε από την προφητεία του Ησαΐα, προφανώς από το εβραϊκό της κείμενο, και κατόπιν είπε: «Σήμερα εκπληρώνεται αυτή η γραφή που μόλις ακούσατε». Δεν λέγεται πουθενά ότι ο Ιησούς μετέφρασε αυτό το απόσπασμα στην αραμαϊκή. Άρα, κατά πάσα πιθανότητα οι παρευρισκόμενοι σε εκείνη την περίσταση καταλάβαιναν χωρίς δυσκολία τη Βιβλική εβραϊκή. (Λου 4:16-21) Ας σημειωθεί επίσης ότι το εδάφιο Πράξεις 6:1, αναφερόμενο σε μια χρονική στιγμή λίγο μετά την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ., κάνει λόγο για ελληνόφωνους Ιουδαίους και για εβραιόφωνους Ιουδαίους στην Ιερουσαλήμ

Ο καθηγητής Χάρις Μπίρκελαντ (Η Γλώσσα του Ιησού [The Language of Jesus], Όσλο, 1954, σ. 10, 11) επισημαίνει πως το γεγονός ότι η αραμαϊκή ήταν η γραπτή γλώσσα της Παλαιστίνης όταν ο Ιησούς ήταν στη γη δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι τη μιλούσαν οι μάζες. Επίσης, το γεγονός ότι οι Πάπυροι της Ελεφαντίνης, οι οποίοι προέρχονται από μια Ιουδαϊκή αποικία στην Αίγυπτο, ήταν γραμμένοι στην αραμαϊκή δεν αποδεικνύει ότι αυτή ήταν η κύρια ή η κοινή γλώσσα στην πατρίδα των Ιουδαίων, διότι η αραμαϊκή ήταν τότε διεθνής γλώσσα των γραμμάτων. Φυσικά, οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές περιέχουν αρκετούς αραμαϊσμούς, καθώς, λόγου χάρη, ο Ιησούς χρησιμοποίησε μερικές αραμαϊκές λέξεις. Εντούτοις, σύμφωνα με το επιχείρημα που προβάλλει ο Μπίρκελαντ, ίσως ο Ιησούς να μιλούσε συνήθως τη δημώδη εβραϊκή και να χρησιμοποιούσε περιστασιακά κάποιες αραμαϊκές εκφράσεις.

Μολονότι ίσως δεν μπορεί να αποδειχτεί, όπως διατείνεται ο Μπίρκελαντ, ότι ο κοινός λαός αγνοούσε την αραμαϊκή, παρ’ όλα αυτά φαίνεται πως, όταν ο Λουκάς, ένας μορφωμένος γιατρός, δηλώνει ότι ο Παύλος μίλησε στους Ιουδαίους «στην εβραϊκή» και όταν ο ίδιος ο απόστολος Παύλος είπε ότι η φωνή από τον ουρανό τού μίλησε «στην εβραϊκή», εννοούνταν πράγματι μια μορφή της εβραϊκής (αν και ίσως όχι η αρχαία εβραϊκή) και όχι η αραμαϊκή.—Πρ 22:2· 26:14.

Κάτι που υποστηρίζει περαιτέρω τη χρήση κάποιας μορφής της εβραϊκής στην Παλαιστίνη όταν ο Ιησούς Χριστός ήταν στη γη είναι οι παλαιότατες ενδείξεις ότι ο απόστολος Ματθαίος έγραψε αρχικά το Ευαγγέλιό του στην εβραϊκή. Για παράδειγμα, ο Ευσέβιος (που έζησε μεταξύ του τρίτου και του τέταρτου αιώνα Κ.Χ.) είπε ότι «ο ευαγγελιστής Ματθαίος παρέδωσε το Ευαγγέλιό του στην εβραϊκή γλώσσα». (Ελληνική Πατρολογία [Patrologia Graeca], Τόμ. 22, στ. 941) Και ο Ιερώνυμος (που έζησε μεταξύ του τέταρτου και του πέμπτου αιώνα Κ.Χ.) δήλωσε στο έργο του Περί των επιφανών ανδρών (De viris inlustribus), κεφάλαιο 3: «Ο Ματθαίος, που λέγεται επίσης Λευί, και ο οποίος από τελώνης έγινε απόστολος, πρώτος από όλους συνέγραψε στην Ιουδαία ένα Ευαγγέλιο του Χριστού στην εβραϊκή γλώσσα και με εβραϊκούς χαρακτήρες, προς όφελος εκείνων των περιτμημένων που είχαν πιστέψει. . . . Επιπλέον, το ίδιο το εβραϊκό κείμενο διατηρείται μέχρι την εποχή μας στη βιβλιοθήκη της Καισάρειας, τα βιβλία της οποίας συγκέντρωσε με τόση επιμέλεια ο μάρτυρας Πάμφιλος». (Μετάφραση από το λατινικό κείμενο, το οποίο επιμελήθηκε ο Έ. Κ. Ρίτσαρντσον και δημοσιεύτηκε στη σειρά «Κείμενα και Έρευνες για την Ιστορία της Πρωτοχριστιανικής Λογοτεχνίας» [“Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur”], Λειψία, 1896, Τόμ. 14, σ. 8, 9.) Επομένως, ο Ιησούς Χριστός ως άνθρωπος στη γη μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιούσε μια μορφή της εβραϊκής και μια διάλεκτο της αραμαϊκής

*** it-1 σ. 292-294***